Antiinflyasiya xarakterli pul siyasəti

Bakı:

10°C

93%

2m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / İqtisadiyyat / Antiinflyasiya xarakterli pul siyasəti

Antiinflyasiya xarakterli pul siyasəti

04.05.2023 [09:44]

Uçot dərəcəsinin artırılması fonunda manatın məzənnəsi necə dəyişəcək?

Mərkəzi Bankın İdarə Heyəti uçot dərəcəsi ilə bağlı yeni qərar qəbul edib. Yeni qərara əsasən, uçot dərəcəsi 0,25 faiz bəndi artırılaraq 9 faizə, faiz dəhlizinin aşağı həddi 0,5 faiz bəndi artırılaraq 7,5 faizə, faiz dəhlizinin yuxarı həddi isə 0,25 faiz bəndi artırılaraq 10 faizə qaldırılıb. Mərkəzi Bankdan “Yeni Azərbaycan”a verilən məlumatda bildirilib ki, bu qərar daxili və xarici mühitdə inflyasiya proseslərinə təsir göstərən amillərin dəyişməsi və yenilənmiş makroiqtisadi proqnozlar nəzərə alınmaqla verilib. Yeni qərar mayın 4-dən qüvvəyə minir. Pul siyasəti ilə bağlı növbəti qərar barədə məlumat ictimaiyyətə 2023-cü il iyun ayının 21-də açıqlanacaq.

Qlobal və milli iqtisadiyyatda inflyasiya amillərilə bağlı yüksək qeyri-müəyyənlik

Faiz dəhlizi ilə bağlı yeni qərar qlobal və milli iqtisadiyyatda inflyasiya amilləri nəzərə alınmaqla verilib. Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin pul siyasətinə həsr edilmiş ötən iclasından bəri illik inflyasiya tempi azalıb. Mart ayında illik inflyasiya 13,6 faiz təşkil edib ki, bu da ötən ilin sentyabr ayında qeydə alınmış pik səviyyə ilə müqayisədə 2 faiz bəndi aşağıdır. Mərkəzi Bankdan verilən məlumatda bildirilir ki, qlobal iqtisadi aktivliyin azalmasının, əksər ölkələrdə pul siyasətinin sərtləşdirilməsinin və dünya əmtəə qiymətlərində aşağı düşmə meylinin təsiri ilə əsas ticarət tərəfdaşlarında faktiki inflyasiya nisbətən səngiyib. Dünya Bankının əmtəə bazarları haqqında aprel hesabatına əsasən martda aylıq əsasda enerji qiymətləri 6,3 faiz, qeyri-enerji qiymətləri 2,2 faiz azalıb. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) məlumatına görə, dünya ərzaq qiymətləri indeksi 2023-cü ilin martında aylıq 2,1 faiz azalıb. Eyni zamanda, monetar şəraitə dair qəbul edilmiş qərarlar da inflyasiyanın tələb amillərini məhdudlaşdırır.

Bununla belə, qlobal və milli iqtisadiyyatda inflyasiya amillərilə bağlı yüksək qeyri-müəyyənliklər qalır. Faktiki inflyasiya səviyyəsi azalmaya meyil etsə də, mart ayında inflyasiya hədəfinin yuxarı həddini 2 dəfədən çox üstələyib. İnflyasiyanın əsas struktur komponenti olan ərzaq məhsullarının inflyasiyası 16,8 faiz olmaqla yüksək səviyyədə qalır. Qeyri-ərzaq malları və xidmətlər üzrə qiymət artımı müvafiq olaraq illik əsasda 11,6 faiz və 10,8 faiz təşkil edir. İstehsalçı qiymətləri və idxal qiymətləri indekslərinin artım templəri ikirəqəmli səviyyədə qalır. Belə ki, mart ayında illik artım kənd təsərrüfatı istehsalçı qiymətləri indeksi üzrə 12,7 faiz olub. Cari ilin fevral ayında illik idxal qiymətlərinin artımı 20,4 faiz təşkil edib. Əhalinin gəlirlərinin artdığı və stimullaşdırıcı fiskal siyasətin davam etdiyi şəraitdə məcmu tələb genişlənməkdədir. 2023-cü ilin 3 ayında əhalinin nominal gəlirləri 15,2 faiz artıb.

İnflyasiyanın xarici mühiti çox dəyişkən olaraq qalır. Beynəlxalq Valyuta Fondunun aprel proqnozuna görə qlobal inflyasiya 0,4 faiz bəndi artırılaraq 7 faiz səviyyəsində müəyyən edilib. Nüfuzlu ekspertlərin fikrinə görə, mövcud risklərin qaldığı şəraitdə baza inflyasiya ancaq 2025-ci ildə hədəfə qayıda bilər. Qlobal maliyyə sisteminin sabitliyi ilə bağlı risklərin artması da müxtəlif kanallarla inflyasiya proseslərinə təsir edə bilər. Qeyd olunan amillər proqnozlaşdırılan inflyasiyanın qəbul edilmiş hədəfi hələ də üstələməsinə şərait yaradır. Qeyd edək ki, baza ssenari üzrə fərziyyələrə görə 2023-cü ildə illik inflyasiyanın 8 faiz ətrafında olacağı proqnozu dəyişməz qalır.

“İnflyasiyanın daxili və xarici risklərini nəzərə alaraq Mərkəzi Bank antiinflyasiya xarakterli pul siyasətini davam etdirir. Faiz dəhlizinin parametrlərinə dair qəbul edilən qərarların təsiri ilə banklararası təminatsız pul bazarında orta faiz dərəcəsi ilin əvvəlindən bəri 1,2 faiz bəndi qalxıb. Ötən ildən başlayaraq monetar şəraitin sərtləşdirilməsi üzrə qəbul olunmuş qərarlar, yeni konfiqurasiyada pul siyasəti alətlərinin adekvat tətbiqi, məcburi ehtiyatlar üzrə normaların qaldırılması və müvafiq makro-prudensial tələblərin tətbiqi pul-kredit göstəricilərinə təsir edir. Pul siyasətinin inflyasiyaya təsirlərini gücləndirmək istiqamətində islahatlar davam etdirilir”, - deyə Mərkəzi Bankdan bildirilib.

Mərkəzi Bankın notlarının yerləşdirilməsi üzrə hərraclarda rəqabəti artırmaqla müxtəlif müddətlər üzrə gəlirlik əyrisinin formalaşmasına şərait yaratmaq, qısamüddətli pul bazarında aktivliyi dəstəkləmək üçün notlar üzrə investor bazası genişləndirilib, notların yerləşdirilməsi şərtlərinə dəyişikliklər edilib. Qərara alınıb ki, banklarla yanaşı qeyri-neft və qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərən rezident kommersiya hüquqi şəxsləri də (maliyyə və sığorta fəaliyyəti ilə məşğul olan hüquqi şəxslər istisna edilməklə) müəyyən limitlər tətbiq etməklə notlara sahib olmaq hüququ əldə etsinlər. Qısamüddətli notların həcminin genişləndirilməsi investorların sayını artırmaqla qiymətli kağızlar bazarında aktivliyə müsbət təsir göstərəcək.

Mərkəzi Bankdan o da bildirilib ki, qurum pul siyasəti ilə bağlı növbəti qərarlarını faktiki və gözlənilən inflyasiyanın dinamikasının hədəfdən yayınma səviyyəsi, daxili və xarici inflyasiya risklərini nəzərə almaqla qəbul edəcək. İnflyasiya mühitindəki risklərə reaksiya olaraq Mərkəzi Bank monetar şərait vasitəsilə inflyasiyanı bundan sonra da məhdudlaşdırmağa çalışacaq. İnflyasiyanı artıran faktorlar bundan sonra da sıx monitorinq ediləcək.

İllik inflyasiya göstəriciləri və proqnozlarının davamlı olaraq azalması halında əvvəlcə pul siyasətinin sərtləşdirilməsi üzrə pauza götürüləcək, sonra isə onun normallaşdırılması, yəni azaldılması imkanları nəzərdən keçiriləcək.

Manatı hansı perspektivlər gözləyir?

Yeni qərarla uçot dərəcəsinin artırılması fonunda ortaya belə bir sual çıxır: Bəs manatı hansı perspektivlər gözləyir? Milli valyutanın kursu dəyişəcəkmi? Bu kimi narahatlıqlar həmişə olub. Milli valyutaların kursuna xarici və daxili amillərin dəyişməsi təsir göstərir. Son illərdə biz manatın kursunda davamlı sabitlik müşahidə edirik. Bunu şərtləndirən iki mühüm amili qeyd edə bilərik.

-Birincisi, hərraclarda dollara tələbatın tam şəkildə ödənilməsi. Manatın məzənnəsinə ölkəyə daxil olan valyutanın həcmi, xüsusən də, Dövlət Neft Fondu tərəfindən hərraca çıxarılan valyutanın həcmi təsir göstərir. Neft Fondunun hərraca çıxartdığı vəsaitlərin həcmi dollara olan tələbin ödənilməsində çox önəmlidir. Son illərdə Mərkəzi Bankın keçirdiyi bütün hərraclarda dollara olan tələb atıqlaması ilə təmin olunub.

-İkincisi, respublikamızda milli valyutanın uzunmüddətli dövrdə kursunujn sabit qalması dövlətin sosial siyasətini təzahür etdirir. Azərbaycan dövləti ölkənin güclü iqtisadi potensialına əsaslanmaqla manatın məzənnəsinin sabit saxlanılmasına siyasi iradə nümayiş etdirir. Təbii ki, xarici ticarət tərəfdaşlarımızda milli valyutaların məzənnələrindəki dəyişikliklər də risklər yaradan iqtisadi faktorlardan biridir. Bununla belə, sosial dövlət olan Azərbaycan ilk növbədə əhalinin mənafeyini nəzərə almaqla tam üzən məzənnə rejiminə keçid etməyib. Manatın məzənnəsi birbaşa Mərkəzi Bankın qərarından asılıdır. Mərkəzi Bank prosesə tam intervensiya imkanlarını qoruyub saxlayır. Ona görə də manatın məzənnəsinin necə dəyişməsi birbaşa Azərbaycan Mərkəzi Bankının mövqeyindən asılı olacaq.

Qeyd edək ki, ölkəmizin potensialı milli valyutanın kursunun sabit saxlanılması üçün zəruri olan şərtlərin təmin edilməsinə imkan verir. Respublikamızın valyuta gəlirləri əsasən neft-qaz ixracından formalaşır. Hələlik dünya bazarında enerji daşıyıcılarının qiymətləri optimaldır. Digər tərəfdən, ölkəmizdən qeyri-neft məhsullarının ixracı da getdikcə artır. Bu da respublikamıza əlavə valyuta axını deməkdir. Tədiyə balansının cari əməliyyatlar hesabının profisitli olması qiymət sabitliyinin əsas lövbəri olan məzənnə sabitliyini dəstəkləyir. Əsas ixrac əmtəələri üzrə dünya qiymətlərinin əlverişli qalması və qeyri neft-qaz ixracının artımı cari əməliyyatlar hesabının ilin sonuna da profisitli olacağını gözləməyə əsas verir. Bu özünü valyuta bazarında da göstərir. Belə ki, 2023-cü ilin 4 ayında valyuta hərraclarının 97 faizində təklif tələbi üstələyib. Manatın nominal effektiv məzənnəsinin möhkəmlənməkdə davam etməsi inflyasiyanın xarici amillərinə azaldıcı təsir edir. Manatın nominal effektiv məzənnəsi 2022-ci ildə 8,4 faiz, 2023-cü ilin 4 ayında isə 4,8 faiz möhkəmlənib.

MÜBARİZ

Paylaş:

Baxılıb: 554 dəfə