Çörəyi “təndir”dən çıxanlar
19.08.2023 [14:16]
M.BAYRAMLI
Əcdadlarımızdan bizə miras qalan təndirə çörək yapmaq ənənəsi bu gün də yaşamaqdadır. Orta əsrlərdən bəri əksər həyətlərdə rast gəlinir. Yeraltı və yerüstü təndirlərin “döymə”, “badlı”, “şirəli” və “kərpic” növləri mövcuddur. Təndirdə çörəklə yanaşı, lavaşlar, müxtəlif yeməklər də hazırlanır.
Əsasən Yaxın Şərq, Orta Asiya və Qafqaz xalqları arasında geniş yayılmış təndirin tarixi Neolit dövründən başlayır. Alimlər “təndir” sözünun şumerlərə məxsus olduğunu deyirlər. Kəsik silindiri xatırladan təndiri tarixən Azərbaycanda yerüstü və yeraltı qurğu şəklində hazırlayırdılar. Ağız diametri 55, ortasının diametri 80, hündürlüyü isə 100-130 sm-dir. Alt tərəfindən hava çəkmək üçün kiçik bir yer də var ki, ona “külfə” deyilir. Təndirin qurulması üçün sarı torpaq, qəzil, saman, at qılı və s. gilli torpaqdan yoğrulmuş palçığa qarışdırılır. Bu palçıqlar tikə-tikə kəsilərək üst-üstə qoyulur. Təndirin dairəsi yuxarıya getdikcə kiçilir. Xüsusi ölçü-biçiyə diqqət etdikdən sonra divarlarının quruması üçün bir neçə gün içərisində saman yandırılır. Təndirin çatlamaması, ovulmaması üçün onu üstüörtülü yerdə, çox vaxt sal daşların üstünə qoyulur. Beləliklə, təndir nəmdən və yağışdan qorunur.
Quruduqdan sonra əvvəlcə təndirin içinə az-az təzək qoyub yandırılır. Təndirin badı, yəni, divarının çatlamaması üçün yanacaq tədricən artırılır. İstiyə davamlılığı tam yəqinləşdirəndən sonra orada çörək bişirmək olar.
Təndirdə çörək bişirərkən qola qolçaq geyilir ki, təndirin istisi əli-qolu yandırmasın. Əl ilə kündəni yayıb lazımi formaya salınır, üzünə küncüd, yumurta və qatıq vuraraq təndirə yapılır. Təndirin yanında bir qab su qoyulur ki, kündə təndirə yapışmadıqda əli suya batırıb yenidən yapsınlar. Çörəyin yanmasının qarşısını almaq üçün bəzən onun üzərinə təmiz su da çilənir. Bişmiş çörəkləri sulayıb süfrə üstünə sərirlər. Adətə görə təndirdən təzə çıxan çörəyə bıçaq vurmaq olmaz, mütləq əllə kəsilməlidir.
Təndir həm də xeyir-bərəkət rəmzi hesab edilir. Ta qədimdə təndirə çörək yapılan gün həmin həyət-bacada sevinc, şadlıq olarmış. Təndirdən təzə çıxmış çörəyin ətri ətrafa yayıldığı üçün yoldan ötən mütləq çağırılıb qonaq edilər, qonum-qonşuya çörək payı göndərilərmiş.
Xəbər lenti
Hamısına bax
Dünya
10 Noyabr 11:18
Siyasət
10 Noyabr 10:44
Formula 1
10 Noyabr 10:25
Hadisə
10 Noyabr 09:58
Dünya
10 Noyabr 09:32
Sosial
10 Noyabr 08:19
Diaspor
09 Noyabr 23:21
İdman
09 Noyabr 22:19
Siyasət
09 Noyabr 21:31
Siyasət
09 Noyabr 20:31
Gündəm
09 Noyabr 18:56
İqtisadiyyat
09 Noyabr 18:41
Xəbər lenti
09 Noyabr 18:14
Siyasət
09 Noyabr 17:20
Sosial
09 Noyabr 16:32
Dünya
09 Noyabr 15:18
YAP xəbərləri
09 Noyabr 14:58
Siyasət
09 Noyabr 13:25
Gündəm
09 Noyabr 13:22
YAP xəbərləri
09 Noyabr 12:48
YAP xəbərləri
09 Noyabr 11:55
YAP xəbərləri
09 Noyabr 11:37
İdman
09 Noyabr 11:14
Gündəm
09 Noyabr 10:35
Siyasət
09 Noyabr 10:13
Siyasət
09 Noyabr 10:12
Gündəm
09 Noyabr 09:56
MEDİA
09 Noyabr 09:29
Sosial
08 Noyabr 23:19
Sosial
08 Noyabr 22:54
Hərbi
08 Noyabr 22:16
İqtisadiyyat
08 Noyabr 21:31
Siyasət
08 Noyabr 20:55
Dünya
08 Noyabr 20:32
Sosial
08 Noyabr 19:20
Siyasət
08 Noyabr 19:19
Siyasət
08 Noyabr 19:18
Sosial
08 Noyabr 19:17
Xəbər lenti
08 Noyabr 19:16
Gündəm
08 Noyabr 18:49
Dünya
08 Noyabr 18:25
Xəbər lenti
08 Noyabr 18:02
Dünya
08 Noyabr 17:42
Gündəm
08 Noyabr 17:24
Gündəm
08 Noyabr 17:13
Dünya
08 Noyabr 16:30
Dünya
08 Noyabr 15:26
Dünya
08 Noyabr 14:51
Dünya
08 Noyabr 14:39
Xəbər lenti
08 Noyabr 13:42
Dünya
08 Noyabr 13:14
Siyasət
08 Noyabr 13:11
Dünya
08 Noyabr 12:48
Gündəm
08 Noyabr 12:16
Gündəm
08 Noyabr 12:15
Gündəm
08 Noyabr 12:12
Gündəm
08 Noyabr 11:42
Gündəm
08 Noyabr 11:25
Siyasət
08 Noyabr 10:58
YAP xəbərləri
08 Noyabr 10:35
Sosial
08 Noyabr 10:12
İqtisadiyyat
08 Noyabr 09:56
Xəbər lenti
08 Noyabr 09:39
MEDİA
08 Noyabr 09:34
Analitik
08 Noyabr 09:12
Siyasət
08 Noyabr 08:52
Ədəbiyyat
08 Noyabr 08:28
Gündəm
08 Noyabr 00:26
YAP xəbərləri
07 Noyabr 23:52
Gündəm
07 Noyabr 21:41
