Qəzzada atəşkəs hansı halda mümkündür?

Bakı:

12°C

94%

0m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Analitik / Qəzzada atəşkəs hansı halda mümkündür?

Qəzzada atəşkəs hansı halda mümkündür?

16.08.2025 [14:16]

HƏMAS bəyanat yayıb

Qəzzada vəziyyətin sabitləşməsi üçün hələ də ciddi irəliləyiş müşahidə olunmur. Belə ki, HƏMAS hərəkatı və onunla yaxın təmasları olan silahlı qruplar İsraillə atəşkəs anlaşmasında maraqlı deyillər.

HƏMAS-ın rəhbərliyi qruplaşmanın tələblərinin yerinə yetiriləcəyi təqdirdə Qəzza zolağında atəşkəslə bağlı təklifləri dəyərləndirməyə hazır olduqlarını bildiriblər. “Fələstin fraksiyaları fələstinlilərin tələblərinə cavab verən və sektorda hərbi əməliyyatların dayandırılması, İsrail qoşunlarının oradan çıxarılması və anklavdakı blokadanın götürülməsi daxil olmaqla, Qəzzada atəşkəs məsələsi ilə bağlı istənilən təşəbbüsləri nəzərdən keçirməyə hazırdır”, - deyə HƏMAS-ın bəyanatında qeyd olunur. Eyni zamanda, HƏMAS və müttəfiqləri Misir və Qətərə Qəzzaya humanitar yardımın çatdırılmasını bərpa etmək üçün göstərdikləri böyük səylərə görə təşəkkür ediblər.

İsrail Qəzza sakinlərinin bir hissəsinin köçürülməsi üçün beş ölkə ilə danışıqlar aparır. CNN telekanalı yüksək rütbəli İsrail rəsmisinə istinadən qeyd edib ki, İsrail hakimiyyəti Efiopiya, Liviya, İndoneziya, Cənubi Sudan və Somali ilə Qəzza zolağından çıxan fələstinliləri qəbul etmək imkanları ilə bağlı danışıqlara başlayıb. “Qəzzanın 2 milyondan çox sakininin bir hissəsini qəbul etmək müqabilində bu ölkələr əhəmiyyətli maliyyə və beynəlxalq təzminat alacaqlarını gözləyirlər”, - deyə telekanalın məlumatında bildirilir. Xatırladaq ki, bundan əvvəl İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu jurnalistlərə İsrailin fələstinlilərin köçürülməsi ilə bağlı bir neçə ölkə ilə danışıqlar apardığını bildirsə də, konkret ölkələrin adını çəkməyib. ABŞ Prezidenti Donald Tramp da anklavın sakinlərinin Misir və İordaniya və ya başqa ölkələrə köçürülməli olduğunu bəyan etmişdi. Lakin ərəb ölkələri bu təklifə qarşı çıxmışdılar.

Əngəl olan amillər

Məsələ ilə bağlı politoloq Tural İsmayılov “Yeni Azərbaycan” qəzetinə şərhində qeyd edib ki, münaqişə tərəfləri qarşılıqlı güzəştlərə gedənə qədər Qəzzada mövcud vəziyyət davam edəcək. “Qəzzada atəşkəsin qarşısını alan əsas amillər tərəflərin mövqelərinin tamamilə zidd olmasıdır. İsrail üçün atəşkəs yalnız HƏMAS-ın hərbi və inzibati gücünün tamamilə sıradan çıxarılması ilə mümkündür. HƏMAS isə atəşkəsin ilkin şərti kimi İsrailin Qəzzadan tam çıxmasını və blokadanın ləğvini tələb edir. Bu, danışıqların başlanğıc nöqtəsində ciddi ziddiyyət yaradır”, - deyə T.İsmayılov vurğulayıb ki, İsrail və HƏMAS-ın ortaq mövqeyə gəlməsi mümkün görünmür: “Qəzzada HƏMAS idarəçiliyinə son qoymaq, hərbi infrastrukturu məhv etmək və bölgədə öz təhlükəsizlik zolağını formalaşdırmaq kimi məsələlər İsrailin əsas tələbləridir. Onlar Qəzzanın gələcəkdə HƏMAS-ın yenidən silahlanmasına meydan verməyəcək bir idarəçilik modelinə keçməsini istəyirlər. HƏMAS-ın istəyi isə daha çox siyasi legitimlik qazanmaq və Fələstin xalqı üzərində liderlik statusunu qorumaqdır. Onlar İsrailin hərbi əməliyyatlarını dayandırmasını, sərhəd keçidlərinin açılmasını və məhbusların azad olunmasını tələb edirlər. Bu iki yanaşma arasında kəsişmə nöqtəsi yoxdur, ona görə də atəşkəs danışıqları dalana dirənir. Atəşkəsin təmin olunması üçün ən real şərt beynəlxalq vasitəçiliklə qarşılıqlı güzəştlərin qəbul edilməsidir. Burada Qətər, Misir və ABŞ əsas rol oynayır”.

BMT, yoxsa ABŞ?

Ekspertin sözlərinə görə, Qəzzanın BMT-nin idarəçiliyinə verilməsi versiyası nəzərdən keçirilə bilər, amma münaqişə tərəfləri bunu məqbul qarşılamayacaqlar. “Bəzi dairələr Qəzzanın BMT-nin idarəçiliyinə verilməsini təklif edir. Bu model nəzəri baxımdan münaqişəni dayandıra bilər, lakin İsrail buna şübhə ilə yanaşır, çünki BMT-nin effektiv təhlükəsizlik zəmanəti verəcəyinə inanmır. HƏMAS isə belə bir idarəçiliyin öz siyasi nüfuzunu sıfırlayacağını bilir,” - deyə T.İsmayılov qeyd edib ki, Qəzzanın ABŞ-ın nəzarətinə verilməsi ideyası isə real görünmür; “Bu, regionda və bütün ərəb dünyasında anti-Amerika dalğasını gücləndirər”.

Yerli əhali başqa ölkəyə köçürülə bilər?

Ekspert bildirib ki, bölgədə ən mübahisəli mövzulardan biri də Qəzza əhalisinin başqa ölkələrə köçürülməsi planıdır. “İsrail daxilində bəzi dairələr bu ideyanı müdafiə etsə də, beynəlxalq hüquqa görə bu, etnik təmizləmə kimi qiymətləndiriləcək. Ərəb ölkələrinin böyük əksəriyyəti də Qəzza əhalisini qəbul etməyə hazır deyil. Bununla belə, hərbi əməliyyatların uzanması, humanitar şəraitin ağırlaşması və blokadanın dərinləşməsi bəzi ailələri könüllü şəkildə çıxmağa məcbur edə bilər. Lakin kütləvi köçürülmə ssenarisi yalnız böyük güclərin razılığı və maliyyə təminatı ilə mümkündür”.

“Real mənzərə odur ki, tərəflərin hər biri bu mərhələdə atəşkəsi öz hərbi və siyasi üstünlüyünü qorumaq üçün taktiki addım kimi görür. Nə İsrail, nə də HƏMAS indiki şərtlərdə strateji güzəştə hazır deyil. Ən azı yaxın müddətdə atəşkəs yalnız mərhələli humanitar razılaşmalar və girov-məhbus mübadiləsi çərçivəsində baş verə bilər. Lakin bu da uzunmüddətli sülh deyil, sadəcə müvəqqəti pauza olacaq”, - deyə T.İsmayılov əlavə edib ki, Qəzzada atəşkəsin təmin olunması üçün beynəlxalq zəmanət lazımdır; “Qəzzada sülh üçün beynəlxalq formatda “güclü zəmanət” mexanizmi yaradılmasa, istənilən atəşkəs kağız üzərində qalacaq. Hazırkı gedişatda bölgə yenidən yeni hərbi eskalasiyalara açıqdır”.

Yunis ABDULLAYEV

Paylaş:

Baxılıb: 268 dəfə