Azərbaycan iqtisadiyyatında keçid dövrü başa çatdı

Bakı:

24°C

57%

10m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / İqtisadiyyat / Azərbaycan iqtisadiyyatında keçid dövrü başa çatdı

Azərbaycan iqtisadiyyatında keçid dövrü başa çatdı

29.12.2009 [10:25]

Respublikamız mükəmməl iqtisadi strategiyanı həyata keçirməklə keçid iqtisadiyyatını arxada qoyub
Keçid iqtisadiyyatı ölkələrinin inkişaf sahəsində uğurlarını şərtləndirən əsas amillər sırasında həyata keçirilən islahatların davamlılığı və effektliliyi başlıca yer tutur. Keçmiş sosialist düşərgəsinə aid olan dövlətlərin 15 ildən artıq müddətdə həyata keçirdiyi islahatların hazırki vəziyyətinin təhlili göstərir ki, onların əksəriyyəti hələ də qarşıya qoyulmuş hədəflərə nail ola bilməyib. Bu sırada Şərqi Avropa regionundakı dövlətləri və MDB üzvlərindən Rusiya, Azərbaycan və Qazaxıstanı keçid dövrünü arxada qoymuş ölkələr kimi qeyd etmək olar. Həmin ölkələr ötən müddətdə idarəetmə sisteminin yeniləşməsi, struktur islahatlarının aparılması, iqtisadiyyatda funksional iqtisadi mexanizmlərin tətbiq olunması, dövlət maliyyə qurumlarında islahatların həyata keçirilməsi, bazar iqtisadiyyatı ilə bağlı hüquqi-normativ bazanın yaradılması sahəsində ciddi uğurlara imza atıb.
özəl sektorun payı 85 faizi ötməkdədir...
Bazar iqtisadiyyatının bütün komponentlərini həyata keçirməyi islahatların başlıca hədəflərinə çevirən Azərbaycan hökuməti bu sahədə əhəmiyyətli dönüş yaratmağa nail olub. Keçid iqtisadiyyatının əsas istiqamətlərindən sayılan dövlətə məxsus müəssisələrin özəlləşdirilməsi, azad sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi, bazarın infrastrukturunun bütün seqmentlərinin formalaşması, maliyyə sektoruna nəzarətin gücləndirilməsi, yeni vergi-gömrük rejiminin yaradılması və təkmilləşdirilməsi, biznes mühitinin yaxşılaşdırması ilə bağlı mühüm islahatlar həyata keçirilib. Planlı təsərrüfat dövründə dövlətin tabeçiliyində olan torpaq mülkiyyəti kəndlilərə verilib ki, bu sahədə respublikamız MDB-də ilk islahat aparan ölkə hesab olunur. Digər sahələrdə də özəlləşdirmənin həyata keçirilməsi nəticəsində özəl bölmənin çəkisi iqtisadiyyatda əhəmiyyətli dərəcədə artıb.
Qeyd edək ki, Azərbaycan 1996-cı ildə özəlləşdirməyə start verib və bu siyasətin həyata keçirilməsi nəticəsində dövlət müəssisələri sağlamlaşdırılıb, özəl sektor inkişaf edib, əhali xüsusi mülkiyyət sahibinə çevrilib. Eyni zamanda, xarici iş adamlarının respublikamıza cəlb olunması nəticəsində Azərbaycanda böyük əcnəbi sərmayədarlar ordusu formalaşıb. ölkəmizdə özəlləşdirmə siyasəti həyata keçirilməyə başlayandan indiyədək 1 milyondan artıq vətəndaş bu prosesdə bilavasitə iştirak edib. Onların çox az bir hissəsi strateji müəssisələrdə səhmdar ola bilib. ötən illər ərzində dövlət müəssisələrinin xüsusi mülkiyyətə və səhmdar cəmiyyətlərə verilməsi nəticəsində özəl bölmədə 400 mindən çox vətəndaş yeni iş yerləri ilə təmin olunub. Dövlətsizləşdirmə siyasətinin davam etdirilməsi 45 mindən çox kiçik müəssisənin özəlləşdirilməsinə səbəb olub. 2000-ə yaxın səhmdar cəmiyyəti yaradılıb. özəlləşdirmənin nəticəsi olaraq ölkədə 150 min nəfərlik səhmdar ordusu formalaşıb. 400 mindən artıq mülkiyyətçi isə əmlak sahibinə çevrilib. İqtisadiyyatda liberal islahatlar demək olar ki, başa çatdırılıb. Bu gün ölkə iqtisadiyyatında istehsal olunan mal və xidmətlərin 85 faizi özəl sektorun payına düşür. Bu və digər faktorlar sosialist planlı iqtisadiyyatından bazar iqtisadiyyatına keçid dövrünün bitdiyini göstərən əsas amillərdir.
Son 10 ildə valyuta ehtiyatları 20 dəfə artıb
Keçid iqtisadiyyatının xarakterik əlamətlərindən biri maliyyə-büdcə-fiskal sahəsində, eləcə də, bank və investisiya bölmələrində vəsait qıtlığının və pul resursları ilə təminatda xarici kreditlərdən asılılığın olmasıdır. Bu sistemdən xilas ola bilməyən ölkələr həm büdcə tərtibatında, həm də investisiya layihələrində maliyyə çatışmazlığı ilə üzləşirlər. Büdcə tərtibatı zamanı yaranmış kəsirin xarici borc hesabına örtülməsi, xarici sərmayələr olmadan iqtisadiyyatı inkişaf etdirməyin çətinliyi həmin ölkələr üçün səciyyəvi əlamətlərdir. Azərbaycan isə qeyd olunan tendensiyalarla ötən əsrdə vidalaşıb. Respublikamız faktiki olaraq 1998-ci ildən başlayaraq büdcə vəsaitlərinin formalaşmasında xarici maliyyə resurslarının cəlb edilməsi amilindən imtina edib. Yəni, respublikamızın yerli maliyyə resurslarının həcmi tam imkan verib ki, büdcənin gəlirlər və xərclər strukturu tam kəsirsiz formalaşmasın və xaricdən vəsait cəlb olunmasın. 10 ilə yaxındır ki, büdcə kəsiri üDM-in 1 faizindən də az olub və defisit əlavə mənbələr hesabına örtülüb. Bu müddətdə ölkəmizin valyuta ehtiyatlarının 20 dəfəyə yaxın artması və hökumətin mükəmməl büdcə siyasəti həyata keçirməsi həm iqtisadi, həm sosial, həm də investisiya yönümlü olan ali maliyyə sənədinin tərtib olunmasına səbəb olub. Hətta 2007-2008-ci illərdə büdcədə profisit yaranıb ki, bu da maliyyə-fiskal siyasətinin ən mühüm uğurları kimi dəyərləndirilə bilər.
Keçid iqtisadiyyatının bir çox əlamətləri müşahidə olunan MDB dövlətlərinin əksəriyyətində isə büdcənin tərtibatında xarici borc faktoru hələ də əsas yer tutur. Bu ölkələrin büdcə gəlirlərində xaricdən alınmış kreditlərin məbləği ən azı 400-500 milyon dollar təşkil edir. Eyni zamanda, beynəlxalq maliyyə institutlarının verdiyi kreditlərin məbləği həmin ölkələrin milli məhsulunda 10 faizi ötüb. Yeri gəlmişkən, bədnam qonşumuz Ermənistanda büdcə vəsaitlərinin 40 faizə yaxını xarici kreditlər hesabına formalaşır ki, bu da işğalçı ölkənin keçid iqtisadiyyatını 2020-ci ildən tez başa vurmayacağını söyləməyə əsas verir.
Azərbaycan xarici ölkələrə sərmayə yatıran aparıcı ölkəyə çevrilib
Azərbaycan böyük həcmdə kapital resurslarına malik ölkədir və yerli maliyyə resursları hesabına iqtisadiyyatın inkişafını təmin edib. üçüncü minilliyin ilk illərindən etibarən böyük həcmdə maliyyə vəsaitlərinin səfərbər edilərək iqtisadiyyatın diversifikasiyasına və sosial təminat sisteminin yüksəldilməsinə yönəldilməsi makroiqtisadi sabitliyin möhkəmlənməsinə baza yaradıb. Bu müddətdə xarici sərmayəçilərin kredit asılılığının məhdudlaşdırılması ölkəmizin bütün iqtisadi-sosial layihələri tamamilə yerli maliyyə resursları hesabına təmin etməsinə səbəb olub. 20 milyard dolları ötən strateji valyuta ehtiyatları respublikamızın maliyyə imkanlarını da genişləndirib və Azərbaycan regionda beynəlxalq maliyyə qurumlarından asılılığına son qoyan lider dövlət kimi səciyyələndirilir. Dünya Bankı və Beynəlxalq Valyuta Fondunun təmsilçiləri də məhz bu amili xüsusi olaraq dəyərləndirir və Azərbaycanın iqtisadiyyatının əsasən güclü daxili potensial üzərində qurulduğunu bəyan edir.
Təbii ki, yerli maliyyə ehtiyatlarının həcminin artması iqtisadiyyata kredit qoyuluşlarına və investisiyalara impuls verib. ümumi investisiyalarda daxili sərmayələrin həcmi xarici investisiyaları bir neçə dəfə üstələyib. Əgər 10 il əvvəl Azərbaycan hökumətinin ümumi investisiya qoyuluşlarında payı 25-30 faizə bərabər idisə, hazırda bu rəqəm 70 faizi ötüb. Bütün bu inkişaf meyilləri respublikamızın özünün potensial sərmayədar kimi çıxış etməsinə, xarici dövlətlərin iqtisadiyyatının real sektorunda sərmayədara çevrilməsinə əlverişli zəmin yaradıb. Hazırda Azərbaycan Türkiyə, Gürcüstan, Moldova, Ukrayna, Rumıniya və digər dövlətlərin ən nəhəng sənaye müəssisələrində böyük kapital payına malik sərmayədar kimi tanınır.
ELBRUS CƏFƏRLİ

Paylaş:

Baxılıb: 2072 dəfə