Antidollar siyasəti effektiv olacaqmı?

Bakı:

11°C

87%

3m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / İqtisadiyyat / Antidollar siyasəti effektiv olacaqmı?

Antidollar siyasəti effektiv olacaqmı?

15.12.2021 [09:53]

Dollardan imtina dünya miqyasında tendensiyaya çevril??

Nicat Dilqəmli

Bəzi ölkələrdə ABŞ dollarının sürətlə bahalaşması davam edir. Bu proses fonunda dollardan imtina məsələsi də gündəmə gəlib. Əfqanıstanın dollardan imtina etməsi isə sonuncu belə nümunədir. Qeyd edək ki, “Taliban” Əfqanıstanda milli valyutanın - əfqaninin son günlər kəskin ucuzlaşması ilə əlaqədar dollar alqı-satqısını qadağan edib. Ölkənin Kabildə yerləşən ən böyük valyuta bazarı “Saray Şahzadə”də dolların məzənnəsi avqustun əvvəlində 80 əfqani olsa da, artıq 114 əfqani səviyyəsinə çatıb. Mərkəzi Bank ölkədə bütün ticarət əməliyyatlarının yalnız Əfqanıstanda həyata keçirilməli olduğu barədə fərman verib. “Taliban” rəsmiləri daha sonra iqtisadi əməliyyatlarda xarici valyutadan istifadə edən əfqanları cəzalandıracaqlarını bildiriblər.

Bu təcrübə daha əvvəllər də tətbiq olunmasına baxmayaraq, heç bir müsbət nəticə əldə olunmayıb. İndiki halda dollardan imtina bu kursu seçən dövlətlərin iqtisadiyyatına necə təsir edəcək, yerli pul vahidləri möhkəmlənəcəkmi?

İqtisad elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Elmir Səfərli “Yeni Azərbaycan”a bildirdi ki, bu imtina reallığı əks etdirmir: “Hazırda bir çox ölkələrdə, xüsusən də Birləşmiş Ştatlar ilə gərginlik yaşayan bir çox dövlətlərdə xarici valyutalardan, ən əsası, ABŞ dollarından imtina məsələsi gündəmdədir. Burada əsas çağırış xarici ticarət əməliyyatlarında dollardan istifadəni dayandırıb, yerli valyutaya keçid etməkdir. Hətta illər öncə bu proseslərə cəhdlər olsa da, uğursuz alınmışdır. Rusiya, İran, Türkiyə və Əfqanıstan kimi ölkələrdə də dollardan imtina çağırışları geniş vüsət almaqdadır. Düşünürəm ki, bu, indiki halda mümkün deyil. İlkin olaraq dollardan imtinanın mümkünsüzlüyü ondan ibarətdir ki, dünya aktivlərinin böyük hissəsi ABŞ dollarında qeydə alınmaqdadır. İkincisi, dünya ticarət bazasında ölkələr arasında aparılan strateji məhsulların ticarəti ABŞ dolları üzərindən həyata keçirilməkdədir. Üçüncüsü, ölkələr arasında aparılan valyuta əməliyyatları belə birbaşa aparılmır. Bu konvertasiyalar ya ABŞ dolları, ya da avro üzərindən həyata keçirilməkdədir. Bu aspektdə bu valyutalardan imtina reallığı əks etdirmir”.

İqtisadçı-ekspert Elbrus Cəfərli isə bildirib ki, dollardan imtina etmək üçün dünyada yeni beynəlxalq ödəniş sistemləri qurulmalıdır: “Dollar hazırda dünya valyutası kimi dominant rol oynayır, birmənalı olaraq dünya valyutasıdır. Dünyada aparılan beynəlxalq ödəmə əməliyyatlarının və maliyyə ehtiyatlarının 65 faizi ABŞ valyutası ilə həyata keçirilir. Avronun payı 20 faizdən çox deyil. Qalan 15 faizlik maliyyə rezervləri Böyük Britaniya, Yaponiya, Çin və Rusiya valyutasıyla idarə olunur. Qlobal ticarətin böyük bir hissəsi - 70 faizi dollarla aparılır, heç bir ölkə beynəlxalq bazarda əmtəə və xidmətləri öz milli valyutası ilə satmaq imkanına malik deyil, dünya birjalarında neft-qaz və qızıl satışları dollarla aparılır. Yəni ABŞ valyutası yalnız dünya rezervlərində deyil, eyni zamanda, qlobal ticarətdə hegomonluğunu qoruyub saxlayır”.

“Çin, Rusiya, İran, Türkiyə və bəzi ölkələr müəyyən dövrlərdə dollardan imtinaya çağırışlar etdi, hətta bir neçə il əvvəl Avropa İttifaqı da avrodan istifadəni genişləndirmək məqsədilə antidollar siyasəti yürüdəcəyini bildirmişdi, ancaq əksinə, avro ucuzlaşdı, dollar sabit valyuta dayanıqlılığını saxladı. Çünki alternativ güclü ödəniş sisteminin yaradılması mümkün olmadığından dollarlaşmadan qaçmaq mümkün olmadı. Bu gün də faktiki olaraq qlobal iqtisadiyyatın vəziyyətini və dünya ölkələrinin milli valyutalarının məzənnəsini ABŞ-ın Federal Rezerv Si?teminin (FED) faiz qərarları tənzimləyir. FED faizləri artıranda dünya ölkələrinin böyük bir qisminin milli valyuta bazarında təlatüm yaşanır”, - deyə E.Cəfərli fikirlərinə əlavə edib.

Paylaş:

Baxılıb: 787 dəfə