Tarixi qədimə söykənən kəndlərimiz: Maştağa yoxsa Məşqətə?

Bakı:

12°C

87%

0m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Maraqlı / Tarixi qədimə söykənən kəndlərimiz: Maştağa yoxsa Məşqətə?

Tarixi qədimə söykənən kəndlərimiz: Maştağa yoxsa Məşqətə?

24.08.2023 [13:01]

Şahanə Xankişiyeva

Bakının 32 kəndi, yoxsa...

Azərbaycan tarixi qədim zamanlara söykənən coğrafi ərazidə yerləşən bir ölkədir. Bunun nəticəsidir ki, ölkə ərazisində yerləşən şəhərlərin, rayonların, kəndlərin kökləri, yaranma tarixləri neçə 100 il əvvəllərə aiddir.

Bakı şəhəri ətrafında salınmış kəndlərin sayı tarixdə fərqli rəqəmlərlə göstərilir. I Pyotrun Xəzərsahili vilayətlərə səfəri ərəfəsində Bakıda olmuş katolik missionerlərindən birinin yazdığına görə, Bakı əyalət şəhəridir və onun 34 kəndi vardır.1870-ci il siyahısında isə Bakıda 41 kənd olduğu qeyd edilir. Ancaq əhali Bakının yalnız 32 kəndi olduğunu iddia edir. Bakının 32 kəndi adı altında ehtiva edilən kəndlərin bir qismi sözügedən anlayışdan sonra yaranıb.

1813-cü ilin məlumatına əsasən o zaman Bakının ən böyük kəndi olan Maştağada 582 nəfər, Sarayda 183 nəfər, Novxanada 202 nəfər, Fatmayıda 777 nəfər, Əmirhacıyanda 276 nəfər, Balaxanada 286 nəfər, Qalada 332 nəfər, Qobuda 735 nəfər, Buzovnada 263 nəfər, Mərdəkanda 94 nəfər, Şağanda 57 nəfər, Binəqədidə 738 nəfər, Qulam Mahmudda (Əhmədli) 77 nəfər yaşayıb.

Tarixi mənbələrin göstərdiyinə görə, Bakı kəndlərində yaşayanların xeyli hissəsi isə tatlar olub. Daha çox talışlara yaxın olan tatlar fars dilində danışırdılar. Tatlar Azərbaycana köçdükdən sonra başqa xırda millət və tayfaları öz gücləri ilə təsirləri altına ala biliblər. Onlara təkcə dillərini deyil, öz milli adət və ənənələrini də qəbul etdiriblər. Vaxtilə Massakit tayfası da (Maştağa kəndi əhalisi) bu yolla tatlaşdırılıb.

Vaxtilə tatlaşdırılmış massakitlər (indiki maştağalıların babaları) onların təsirindən xilas ola biliblər. Bunun nəticəsindədir ki, Maştağada tat dilini bu yaxınlaradək ancaq qocalar bilirdilər. Təsadüfi deyil ki, Bakı kəndlərinin adları da əsasən tat dili əsasında yaranıb.

Maştağa yoxsa Məşqətə?

Maştağa Bakının ən böyük kəndidir. 1813-cü il məlumatına görə həmin illərdə bu kənddə 582 nəfər əhali yaşayıb, daha sonra, 19-cu əsrin əllinci illərində Bakı qəzası təkcə bir sahədən — Maştağadan ibarət imiş ki, bu da qırx kəndi əhatə edirmiş. Maştağa (və ya Məşqətə) toponimi vaxtilə burada məskən salmış massakit tayfasının adı ilə bağlıdır. Eramızdan 5 əsr əvvəl yaşamış herodot massakit tayfaları barədə xəbər verir. Onlar ilk əvvəllər türk tayfalarının beşiyi olan Türküstanda yaşayırdılar. Sonralar Aralıq və Xəzər dənizinin şimalını və Qırğızıstan torpaqlarını işğal etmişdilər. Bir müddətdən sonra yeni türk tayfaları tərəfindən sıxışdırılan massakitlər Azərbaycana yayılmışdılar.
A. Bakıxanov özünün «Gülüstani-İrəm» kitabında Maştağa kəndi əhalisinin massakitlərdən qaldığını təsdiq edib. Abşeronda tatlar arasında yaşayan massakitlər, tatlaşaraq öz doğma dillərini unudublar. Sonralar tat dili sıxışdırılaraq aradan çıxarılıb. İndi isə Maştağada tat dilini bilən tək-tük adam tapılar, bəlkə də heç yoxdur.

Bakı xanlarından Mirzə Məhəmməd xan İkinci ilə Hüseynqulu xan arasında xanlıq üstündə mübarizə getdiyi illərdə Hüseynqulu xan Bakıda, Mirzə Məhəmməd xan isə Maştağada yaşayıb. Tarixdən məlum olduğu üzrə Mirzə Məhəmməd xan İkinci Maştağada özünə möhkəm bir qala da tikdirib. Təəssüf ki, indi bu qaladan heç bir əsər-əlamət qalmayıb. Tarixi mənbələrin göstərdiyinə görə maştağalılar çox zəhmətkeş və mərd olublar. Onlar başlıca olaraq, əkinçilik, maldarlıq və bağçılıqla məşğul olurlarmış.
Maştağa sözünü bəzən səhvən Maştağı yazırıq. Bakı kəndlərindən bəzilərinin adları kimi Maştağa sözündəki A saitinin I ilə əvəz edilməsi rus dilinin təsirindən əmələ gəlib. Biz bu tələffüzə ancaq 19-cu əsrin ortalarından rast gəlirik.

Paylaş:

Baxılıb: 604 dəfə