16 ildir dayazlaşan Xəzər...

Bakı:

17°C

67%

2m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Xəbər lenti / 16 ildir dayazlaşan Xəzər...

16 ildir dayazlaşan Xəzər...

05.07.2022 [10:17]

U.Tağıyeva: Son on ildə iqlim dəyişikliyi daha sürətlə baş verib

Nicat PAŞA

Xəzər dənizində suyun səviyyəsinin ildən-ilə aşağı düşməsi narahatlıq doğuran məqamlardandır. Alimlər bununla bağlı həyəcan təbili çalırlar. Yeri gəlmişkən, bu məsələ bu günlərdə 5 Xəzəryanı ölkənin dövlət başçılarının iştirakı ilə Aşqabadda keçirilən Xəzər Sammitində də müzakirə olunub, müəyyən təkliflər səsləndirilib. Təkliflərdən biri də Xəzərdə koordinasiyalı fəaliyyətin həyata keçirilməsi ilə bağlıdır. Xəzər 5 sahilyanı ölkənin ümumi sərvətidir, onun qorunmasına da bu ölkələr birlikdə səy göstərməlidir.

Mütəxəssislər sututarda səviyyənin dəyişməsini müxtəlif səbəblərlə əlaqələndirirlər. Onların bildirdiklərinə görə, qlobal iqlim dəyişmələri su hövzələrinə öz mənfi təsirini göstərir. İkinci digər əsas səbəb kimi isə Xəzərə tökülən çaylarda suyun azalması göstərilir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin (ETSN) rəsmisi Rasim Səttar-zadə sözügedən mövzu haqqında danışarkən bildirib ki, Xəzər dənizinin səviyyəsinin dəyişməsində başlıca amil onun hövzəsinin iqlimi hesab olunur. Sututarda səviyyə tərəddüdləri əsasən onun su balansı elementlərindən, yəni dənizi qidalandıran çaylardan və düşən yağıntının miqdarından, eyni zamanda buxarlanmadan asılıdır. Qurum rəsmisinin sözlərinə görə, dəniz dibində baş verən tektonik hərəkətlər də səviyyənin dəyişməsinə təsir göstərən amillərdəndir.

Xatırladaq ki, Xəzərin XX əsrdə ən aşağı səviyyəsi 1977-ci ildə qeydə alınıb. Sonradan qısa dövrdə, yəni 1977-1995-ci illər ərzində 2,5 metr artıb və sonrakı illərdə yenidən azalma müşahidə olunmağa başlayıb. 2006-cı ildən etibarən Xəzərin səviyyəsində davamlı olaraq enmə müşahidə edilir. 2019-cu ildə dənizin orta illik səviyyəsi Baltik sistemi ilə mənfi 27,89 metr qeydə alınıb ki, bu da 1977-ci ildəki səviyyədən 1,1 metr yüksəkdir.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Milli Hidrometeorologiya Xidmətinin rəisi Umayra Tağıyeva da Xəzərdə suyun səviyyəsinin azalması barədə danışıb: “İyulun 5-də Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən Xəzər dənizinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçiriləcək. Xəzər dənizinin region ölkələri üçün əhəmiyyətini qiymətləndirmək çətindir. Beş ölkənin sahillərini yuyan Xəzər iqtisadi və strateji əhəmiyyəti ilə yanaşı, region üçün vacib iqlim təyinedici təsirə malikdir. Dəniz səviyyəsinin dəyişməsi həmişə ölkə iqtisadiyyatına böyük ziyan vurub. 1978-1995-ci illər hamımızın yadındadır, o zaman dənizin səviyyəsinin 2,5 metr qalxması infrastruktur obyektlərinin və yaşayış məntəqələrinin su altında qalması ilə nəticələnmişdi”.

Qurum rəsmisinin sözlərinə görə, hazırda Xəzər dənizinin səviyyəsi enməkdə davam edir: “Son 15 ildə Xəzərin səviyyəsi, demək olar ki, 1,5 m azalıb və 1977-ci ilin 100 illik minimumuna çatana qədər isə cəmi 80 sm qalıb. Uzunmüddətli tədqiqatlar göstərdi ki, səviyyə dalğalanmalarının maksimum amplitudası 3 m-dir. Əgər əvvəllər Xəzər dənizinin səviyyəsində bir əsr ərzində baş verən bu dalğalanmalar nisbətən “sabit iqlim” adlanan dövrə düşürdüsə, indi iqlim dəyişikliyi bu prosesə öz təsirini göstərir”.

Umayra Tağıyeva bildirib ki, son on ildə iqlim dəyişikliyi dünya alimlərinin əvvəllər proqnozlaşdırdığından daha sürətlə baş verib: “Bu, öz nəticələrini bütövlükdə ekosistemlərə yükləyir. Bu baxımdan Xəzər dənizinin səviyyəsində dəyişikliklərin ən real proqnoz-ssenarisinin müəyyən edilməsi, eləcə də uyğunlaşma tədbirlərinin işlənib hazırlanması bütün Xəzəryanı ölkələr və ətraf region üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir”.

Yaranan çağırışlar fonunda Bakıda beynəlxalq konfransın təşkil olunması olduqca əhəmiyyətlidir. Məhz bu məqsədlə iyulun 5-də həm Xəzəryanı ölkələrin hidrometeorologiya xidmətlərinin nümayəndələri və alimləri, həm də xarici ekspertlər, beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri “İqlim dəyişmələri şəraitində Xəzər dənizinin səviyyə tərəddüdləri, proqnoz və uyğunlaşma tədbirləri” mövzusunda beynəlxalq konfransda fikir mübadiləsi aparacaqlar.

Paylaş:

Baxılıb: 550 dəfə