Lütfi Zadə mənsub olduğu xalqın dostluq rəmzidir...

Bakı:

10°C

93%

0m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Gündəm / Lütfi Zadə mənsub olduğu xalqın dostluq rəmzidir...

Lütfi Zadə mənsub olduğu xalqın dostluq rəmzidir...

12.02.2011 [09:38]

Azərbaycanlı alim 90 illik yubileyi münasibətilə “Dostluq” ordeninə layiq görülüb
Azərbaycan xalqı tarixin bütün dövrlərində yetişdirdiyi dahilərlə fəxr edə bilər. Mədəniyyət, incəsənət, ədəbiyyat, siyasət, elm, texnika və başqa sahələrdə öz sözünü demiş dahilərimiz həm də bir növ Azərbaycan xalqının dünyadakı siması, pasportu sayılır. Belə dahilərdən biri də bir neçə gün öncə 90 illik yubileyi qeyd olunan, dünya elminin ən böyük mogikanlarından sayılan, ən nəhayət qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin banisi, Azərbaycan xalqının fəxri Lütfi Zadədir (Lütfi Rəhim oğlu Ələsgərzadə). Yeri gəlmişkən, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə elm və texnologiyaların inkişafına verdiyi töhfələrlə mədəniyyətlərarası dialoqun qurulmasında göstərdiyi görkəmli xidmətlərinə görə Lütfi Zadə (Lütfi Rəhim oğlu Ələsgərzadə) “Dostluq” ordeni ilə təltif edilib...

* * *

Məlumat üçün bildirək ki, tətbiqi riyaziyyat və informatikanın inkişafına güclü təkan vermiş qeyri-səlis çoxluqlar və qeyri-səlis məntiq, imkanlar və təqribi mühakimələr, yumşaq hesablamalar və sözlərlə hesablamalar kimi nəzəriyyələrin yaradıcısı, milliyyətcə azərbaycanlı olan bu görkəmli alim 1921-ci il fevralın 4-də Bakıda anadan olub. 1931-ci ildə L.Zadənin ailəsi İrana köçmək məcburiyyətində qalıb. Gənc Lütfi əvvəlcə Tehrandakı Amerika kollecində (Albroz kollecində), sonra isə Tehran universitetində təhsil alıb. “Elektrotexnika” (Electrical Engineering) ixtisası üzrə bakalavr dərəcəsi alan Lütfi Zadə 1944-cü ildə ABŞ-a köçüb və təhsilini davam etdirmək məqsədilə Massaçusets Texnologiya İnstitutuna (MTİ) daxil olub, 1946-cı ildə həmin universiteti “Elektrontexnika” ixtisası üzrə magistr kimi bitirib.
Kolumbiya universitetində müəllimliyə başlayan həmyerlimiz 1949-cu ildə doktorluq dərəcəsi alıb. Az müddət sonra artıq L.Zadə sistemlər nəzəriyyəsi, avtomatik idarəetmə nəzəriyyələri və onların tətbiqi sahəsində ən tanınmış mütəxəssislərdən sayılırdı. 1965-ci ildə Kaliforniya universitetinin elektrotexnika kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışan 44 yaşlı L.Zadə “Information and Control” jurnalında əsas əsərlərindən birini - qeyri-səlis çoxluqlara aid “Fuzzy Sets” məqaləsini çap etdirir. Böyük tarixi əhəmiyyətə malik bu iş bütün dünyada geniş rezonansa səbəb olur, elmdə yeni bir istiqamətə təkan verir. Alimin elmi araşdırmalarının əsasında belə bir fikir dururdu ki, təbii dilə əsaslanan real insan mühakimələri ənənəvi riyazi formalizmlər çərçivəsində verilə bilməz. Son 30 ildə onun nəzəriyyəsi ən müxtəlif sahələrdə tətbiq olunub: məişət texnikasından tutmuş (qeyri-səlis məntiqli tozsoranlar, paltaryuyanlar), ta mürəkkəb texnoloji proseslərin (domna sobaları, atom enerji blokları) və dinamik obyektlərin (metro qatarları, avtomobillər, helikopterlər, robotlar və s.) idarə olunmasında qeyri-səlis idarəetmə modelinin tətbiqini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu gün qeyri-səlis çoxluqlar və qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsi artıq bütün dünya tərəfindən tanınır. Xüsusilə vurğulamaq yerinə düşər ki, L.Zadənin hər bir əsəri elm aləmində hadisəyə çevrilir. Bu gün dünya elminə L.Zadənin 6 mühüm nəzəriyyəsi məlumdur. Hazırda onlar elm və istehsalatda geniş şəkildə tətbiq olunur. L.Zadə 1989-cu ildə qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin sənayedəki uğurlarına görə Yaponiyanın elm adamlarına verdiyi ən yüksək mükafatla - “Honda” mükafatı ilə təltif olunub. L.Zadə nəzəriyyəsi Amerikanın “General Motors”, “General Electric”, “Motorola”, “Dupont”, “Kodak” və başqa şirkətləri tərəfindən istehsalatda geniş tətbiq olunur. L.Zadə, eyni zamanda, “Təəssüratlar nəzəriyyəsi”, “Sistemlər nəzəriyyəsi”, “Sözlə işləyən kompüter nəzəriyyəsi”, “Optimal süzgəclər nəzəriyyəsi” kimi dünya elminin inkişafında, onun yeni əsaslar üzərində qurulmasında mühüm rol oynamış elmi kəşflərin müəllifidir.

* * *

ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin dediyi kimi, Azərbaycan bütün dünyada yaşayan azərbaycanlıların Vətənidir. Dünyanın hər bir nöqtəsində tanınan, adı hörmətlə çəkilən Lütfi Zadə də, ilk növbədə, bir azərbaycanlıdır. Və böyük alimə Prezident İlham Əliyev tərəfndən “Dostluq” ordeninin verilməsi heç də təsadüfi deyil. Ola bilsin ki, Lütfi Zadə həyatının çox az bir qismini Bakıda yaşayıb, amma bu gün də istər ABŞ-da, istər Yaponiyada, istərsə də dünyanın başqa nöqtələrində Lütfi Zadəni hər kəs azərbaycanlı kimi qəbul edir. Bu məqamın özü qloballaşan dünya ilə ölkəmiz, xalqımız arasında bir dialoq qurulmasına köməklik göstərir. Belə demək mümkündürsə, Lütfi Zadə həm də Azərbaycanla Qərb dünyasının bir dostluq körpüsüdür.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ötən il Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günündə Azərbaycan xalqına müraciətində bildirmişdi ki, “xaricdəki həmvətənlərimiz arasında azərbaycançılıq ideyaları, milli-mənəvi dəyərlərimiz getdikcə daha dərin kök salır. Onlar məskunlaşdıqları ölkələrin ictimai-siyasi, mədəni və işgüzar həyatında mühüm mövqelərə sahib olmaqla yanaşı, həm də Azərbaycanın dünyaya təqdim olunmasına, maddi və mənəvi irsimizin təbliğinə, ölkəmiz əleyhinə yönəlmiş ideoloji təxribatların qarşısının alınmasına öz töhfələrini verirlər”.
Bu mənada Lütfi Zadə də elmi fəaliyyəti, alimliyi ilə yanaşı, bir azərbaycanlı olaraq mənsub olduğu mədəniyyəti, xalqı təmsil edir. Yəni, Lütfi Zadənin dünyada tanınması bir mənada həm də ölkəmizin tanınması deməkdir.
Hər bir azərbaycanlı öz dövlətinin inkişafı, xalqının haqq səsinin dünyada eşidilməsi üçün əlindən gələni etməlidir. Həqiqətən də bu Vətən hər bir azərbaycanlının Vətənidir. Necə deyərlər, hər kəs Vətənin daşı olmağı bacarmalıdır...
Pərviz SADAYOÄžLU

Paylaş:

Baxılıb: 946 dəfə