Avrasiya məkanının gələcək siyasi və iqtisadi konfiqurasiyası

Bakı:

19°C

63%

7m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / YAP xəbərləri / Avrasiya məkanının gələcək siyasi və iqtisadi konfiqurasiyası

Avrasiya məkanının gələcək siyasi və iqtisadi konfiqurasiyası

28.08.2025 [13:05]

2025-ci il 22 avqust tarixində Türkmənistanın Türkmənbaşı şəhərində Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan rəhbərlərinin yüksək səviyyəli üçtərəfli görüşü baş tutdu. Bu görüş təkcə diplomatik zərurət deyil, həm də dərin strateji və geosiyasi çərçivədə düşünülmüş bir əməkdaşlıq modelinin göstəricisidir. Müasir dövrdə regional tərəfdaşlıq modellərinin artan əhəmiyyəti fonunda bu cür görüşlər yeni çoxtərəfli platformaların formalaşmasında mühüm rol oynayır. Belə görüşlər, ənənəvi beynəlxalq blokların və birliklərin tədricən zəiflədiyi bir şəraitdə çevik, çevrəyə uyğunlaşa bilən əməkdaşlıq mexanizmləri yaratmaq baxımından olduqca aktualdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev görüş zamanı verdiyi bəyanatda bu formatın potensialına diqqət çəkərək, regionun qlobal nəqliyyat və enerji xəritəsində tutduğu strateji mövqeyə toxundu. Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan arasında qurulan bu üçtərəfli əməkdaşlıq nəinki ortaq tarix və mədəniyyət üzərində, eyni zamanda konkret iqtisadi və nəqliyyat maraqları üzərində qurulur. Bu kontekstdə Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu və Orta Dəhliz konsepsiyası xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan bu dəhlizin əsas iştirakçısı olaraq, Türkmənistanın logistika potensialı və Özbəkistanın Orta Asiyanın dərinliklərindən çıxış axtaran iqtisadi maraqları ilə kəsişmə nöqtəsində dayanır. Bu baxımdan, üç ölkə arasında imzalanan nəqliyyat-logistika sahəsində əməkdaşlığa dair Memorandum gələcək inteqrasiyanın texniki bazasını formalaşdırır.

Görüşün nəticələrindən biri kimi humanitar sahədə də ciddi irəliləyişlərin şahidi olduq. Türkmənistanın Füzuli şəhərində məscid inşa etməsi təşəbbüsü, Özbəkistanın məktəb və park layihələri bu əməkdaşlığın yalnız siyasi və iqtisadi deyil, həm də dərin mədəni-mənəvi əsaslara söykəndiyini sübut edir. Elmi-siyasi baxımdan bu cür təşəbbüslər "yumşaq gücün" formalaşması deməkdir. Yumşaq güc elementləri olan mədəniyyət, təhsil və din, strateji tərəfdaşlığın dayanıqlığını təmin edən əsas amillərdən biridir. Region xalqları arasında qarşılıqlı inamın artırılması, keçmişə hörmət, gələcəyə isə ortaq baxış formalaşdırmaq baxımından bu humanitar layihələr ciddi əhəmiyyət daşıyır.

Digər mühüm cəhət bu formatın gələcək davamlılığı və institusional bazasının qurulması ilə bağlıdır. Prezident İlham Əliyev görüş zamanı bildirdi ki, bu platforma təkcə bir zirvə ilə məhdudlaşmamalı, davamlı xarakter daşımalıdır. Bunun üçün konkret sahələr üzrə üçtərəfli işçi qruplarının yaradılması, dövri iclasların keçirilməsi və fəaliyyət planlarının hazırlanması zəruridir. Bu yanaşma postsovet məkanında formalaşan ikitərəfli münasibətlərdən fərqli olaraq, regional əməkdaşlığın formalaşmasını mümkün edir. Qlobal sabitliyin pozulduğu, iqtisadi və enerji təchizat zəncirlərinin təzyiqlə üzləşdiyi indiki dövrdə belə “regional üçbucaqlar” daha sabit və sürətli qərar qəbul etmə mexanizmləri təqdim edir.

Bu baxımdan, 22 avqust görüşünü sadəcə rəmzi və ya mövsümi diplomatik tədbir kimi deyil, yeni bir əməkdaşlıq modelinin sınaq mərhələsi kimi qiymətləndirmək daha doğru olardı. Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan arasında yaranan bu formatda uğur əldə olunarsa, gələcəkdə bu struktur daha geniş regional əməkdaşlığa da əsas yarada bilər. Buraya digər türkdilli ölkələrin və ya Mərkəzi Asiyanın digər dövlətlərinin də mərhələli şəkildə cəlb olunması mümkündür. Əgər bu baş verərsə, bu yeni platforma təkcə iqtisadi-siyasi deyil, həm də sivilizasiyalararası harmoniyanın formalaşmasında bir modelə çevrilə bilər.

Nəticə olaraq, Türkmənbaşı görüşü regionda yeni bir reallığın yaranmaqda olduğunu göstərdi. Bu reallıq ortaq tarixə, geosiyasi rasionalizmə və səmimi tərəfdaşlığa əsaslanır. Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan arasında yüksələn bu yeni əməkdaşlıq formatı təkcə bölgənin deyil, Avrasiya məkanının gələcək siyasi və iqtisadi konfiqurasiyasında mühüm rol oynaya bilər.

Rövşən Əhmədov

YAP Ağcabədi rayon təşkilatının sədri

Paylaş:

Baxılıb: 181 dəfə