Günəşin və işıqlı həyatın rəmzi!

Bakı:

11°C

87%

0m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Xəbər lenti / Günəşin və işıqlı həyatın rəmzi!

Günəşin və işıqlı həyatın rəmzi!

05.03.2024 [11:10]

Bu gün Novruzun ikinci çərşənbəsidir...

Yeganə BAYRAMOVA

Ən gözəl və milli bayramımız hesab edilən Novruz bayramı hər il xüsusi təmtəraqla qeyd olunur. Novruz bayramından əvvəlki dörd çərşənbənin isə öz əsrarən?liyi var. Bu zaman insan özünü təbiətlə bir sırada qoyur, təbiətin bir parçası kimi görür və onunla eyniləşdirir. Həmin çərşənbələrdən ikincisi Od çərşənbəsidir. Xalq arasında bu çərşənbəyə “Üskü çərşənbə”, “Addı çərşənbə” də deyilir.

İnsanlar qədim zamanlardan bu günə kimi həmişə oda, istiliyə ehtiyac duyublar. Odun kəşf olunması insanları həm vəhşi heyvanların hücumundan müdafiə edib, soyuqdan qoruyub, həm də gündəlik məişətdəki işləri rahatladan ən mühüm vasitələrdən biri olub.

Oda və Od çərşənbəsinə inam

Od çərşənbəsində od rəmzi istilah daşıyır. O, yandırıb-yaxan, istilik verən məfhum kimi yox, müqəddəs, sayalı, arındırıcı bir varlıq kimi təsvir edilir. “Suyun yumadığını od təmizlər” ifadəsi də buradan götürülüb. Od çərşənbəsində bayram tonqalını həyət darvazasının ağzında qalayarlar. Səbəbi odur ki, həyətə keçən özüylə bərabər ağırlıq, pis niyyəti gətirməsin. Hamısı elə bu alovda yansın, yox olsun. Od çərşənbəsində həmçinin, deyərlər: “Özünü ildə bir kərə təmizlə, canını oddan keçir, atıl tonqal üstündən”.

Mifoloji dünyagörüş xalqın şüuraltısında hər zaman yaşayıb. Od çərşənbəsi əsasən, ağırlıq-uğurluğun məhv olduğu çərşənbə kimi xarakterizə olunur. Türk dünyagörüşünün mifoloji qatında mistik qüvvələrə inam hər zaman olub. Hər zaman da o qara qüvvələri məhz odun məhv edə biləcəyinə inanıblar. Od çərşənbəsi həm də, onların məhvi baxımından vacib ritual sayılıb: “Qara yerdən üstünə qonan görünməzlər var, oda ver, yandır”-, deyilir, bu çərşənbədə...

Qədim zamanlarda Od çərşənbəsi...

Od çərşənbəsinə qədimdə “Üskü çərşənbə”, “Üskü gecəsi” də deyilib. Bu çərşənbədə tonqallar daha möhtəşəm yandırılar, alovu ruhi arınma mərhələsinin sonu sanarmışlar. Qədim dövrlərdə Od çərşənbəsində tonqalı hündür yerdə-dağ, təpə başında qalayar, bütün el həmin tonqalın başına yığışarmış. Odunlar yenicə alışmaya başlayanda qız-gəlin odun şərəfinə nəğmələr söylərmişlər.

Qədimdə Od çərşənbəsində başqa bir yaxşı adət də olub: qonum-qonşular yasda olan ailənin həyətində tonqal çatar, bununla da o ailəni yasdan çıxararmışlar. Ulu babalarımız Od çərşənbəsində sübh tezdən Günəşə qurban apararmış. Onların düşüncəsinə görə, Günəşi nə qədər əzizləsəydilər, qarşıdakı il bir o qədər xoş keçər, təbiət bir o qədər dirilərmiş.

Od çərşənbəsinin unudulmuş adətləri

Ayı oynatma: Burada ayı simvolik anlamdadır, təbii ki, başqa heyvanlar da ola bilər. Bu, həm Od, həm də qarşıdakı digər iki çərşənbədə göstərilən tamaşadır. Bir adama ayı dərisindən kürk geyindirilir. Başqa bir adam onun boynuna zəncir salıb tamaşaçıların toplaşdığı meydana aparır. Burada ayı onların üzərinə atılmaqla guya, adamları qorxutmaq istəyir. Meydanda kimlərisə yamsılayır və insanların alqışını qazanır. Ayının yamsıladığı adamların arasında cütçü mütləq olmalıdır. Bu da ayılan torpağa olan münasibəti əks etdirir. Bu oyuna oxşar dəvəoynatma oyunu da var.

Açar falı: Çərşənbələrdə ürəyində niyyət tutan şəxs özü ilə açar götürüb evlərinin yanındakı yola çıxır. Yolayrıcı olan yerdə açarı sağ ayağının altına qoyub gözləyir. Yoldan ötənlərin ilk sözünü eşidib yadında saxlayır və açarı da götürərək geri qayıdır. Eşitdiyi söz xoş bir məna verirsə, yaxşı nəsə haqqındadırsa həmin adam niyyətinin baş tutacağına inanır. Buradakı açar isə simvolik olaraq həmin niyyətin açarı deməkdir.

Alma falı: Od çərşənbəsində iki alma seçilir və onlardan birinə nişan qoyulur. Daha sonra həmin nişanı gizlədərək niyyət tutur və evdəkilərdən birinə almalardan hansınısa götürməsini deyir. Həmin adam əgər nişanlanmış almanı götürərsə, bu niyyətin doğrulacağına işarə kimi anlaşılır. Burada istifadə olunan alma mifoloji dünyagörüşdə xoşbəxtlik, uğur bəxş edən rəmzi motivin daşıyıcısıdır.

Od həm də fəsil kimi yay fəslini özlüyündə simvollaşdırır. Fəsillər içərisində qızmar olması, yandırıcı günəş şüaları ilə fərqlənməsi məhz yay fəslinə xasdır. Bolluğun, bərəkətin, artımın himayəsi olan Günəşin yaradıcı gücünün missiyası od çərşənbəsinin üzərinə düşən müqəddəs yükdür...

Xatırladaq ki, martın 12-də Yel çərşənbəsi, martın 19-da isə son çərşənbə-Torpaq çərşənbəsi qeyd olunacaq.

Paylaş:

Baxılıb: 431 dəfə