İblisə səcdə qılan şair

Bakı:

14°C

77%

3m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Ədəbiyyat / İblisə səcdə qılan şair

İblisə səcdə qılan şair

26.05.2023 [10:56]

Şarl Bodlerin “Şər çiçəkləri” toplusu haqqında

İnsan ömrü Bodlerin bir misrasına dəyməz

Akutaqava Rünoske

On doqquzuncu əsrin ortalarında Fransa ədəbi mühitində sonradan bütün Avropanın söz sənətinə yön verəsi estetik inqilablar, çalxantılar meydana gəldi. “Sənət sənət üçündür” şüarı növbəti yüzillikdə də bir çox böyük ədəbiyyat adamının devizinə çevrildi. Nəsrdə yeniliyin bayraqdarı Flober idisə, şeirdə novatorluq missiyası Teofil Qotyenin başçılığıyla “Parnas” ədəbi məktəbində bir araya gəlmiş şairlərin boynuna düşmüşdü. Onların ən məşhuru, ən qüdrətlisi, özündən sonrakı poeziyaya ən çox təsir göstərəni Şarl Bodler (1821-1867) idi.

Bodlerin əsas yaradıcılığı “Şər çiçəkləri” adlı poetik toplusunda yer alıb. Kitab altı bölümdən ibarətdir: “Qüssə və ideal”, “Paris lövhələri”, “Şərab”, “Qiyam”, “Şər çiçəkləri”, bir də “Ölüm”. Buradakı şeirlərin çoxu 1840-50-ci illər arasında qələmə alınıb.

Toplunun ilk nəşri 1857-ci ilin yayında 1100 tirajla işıq üzü görmüşdü. Üstündən bir ay keçməmiş Bodler küfrdə, dini dəyərləri gözdən salmaqda, eləcə də ictimai normaları pozmaqda suçlanmaqla məhkəməyə verilmişdi, məhkəmə ona 300 frank cərimə kəsmişdi, üstəlik topludakı altı şeirin çapına qadağa qoymuşdu. Şairin imperatriçaya müraciətindən sonra cərimənin məbləği 50 franka endirilmişdi. Şeirlərə qoyulmuş qadağa isə rəsmən 1949-cu ildə ləğv olunub.

Bundan az əvvəl “Madam Bovari” romanına görə Floberə qarşı da belə bir məhkəmə işi açılmışdı, ancaq Flober əsərinin müdafiəsini yaxşı təşkil elədiyinə görə prosesi udmuşdu.

Udub-uduzmağından asılı olmayaraq eyni ildə dünyaya gəlmiş bu iki böyük sənətkar əl-ələ verib hərə öz sahəsində konkret zamanın, ictimai-siyasi quruluşun problemləri kontekstindən çıxarılmış, sosial patetikadan arınmış təmiz ədəbiyyat yaratmaq uğrunda mücadilə verdi, nəticədə cəmi Avropada bir-birinin ardınca yeni ədəbi cərəyanlar meydana gəldi, iyirminci əsr ədəbiyyatının estetik bünövrəsi qoyuldu, proqramı tutuldu. Təkcə bunu demək yetər ki, Pol Verlen, Artur Rembo, Stefan Mallarme kimi dahi şairlər “Şər çiçəkləri”nin birbaşa təsiri altında püxtələşib yeni sənət möcüzələri yaratmışdılar. Bodlerin onlardan keçib bütün dünyaya kök atan ədəbi nüfuzu rus poeziyasının gümüş dövrünün formalaşmasında da mühüm rol oynamışdı.

Ancaq Şarl Bodleri heç kəslə müqayisə eləmək olmaz. Onun təqribən yüz əlli şeirlik poetik toplusu dərin məzmunlu fəlsəfi traktat, mükəmməl konseptual bünövrə üstündə qurulmuş proqram xarakterli vahid mətn də sayıla bilər. Bodler öz kitabını çox sevdiyi, təsirləndiyi Aligyeri Dantenin “Cəhənnəm”iylə, Onore de Balzakın, Edqar Ponun yaradıcılığıyla bir növ dialoq zəminində başa gətirib. Balzak kimi, Po kimi (Dantenin “Cənnət”i də var deyə onu bu sıraya qatmıram) o da olduqca pessimist sənətkardır, həyatı cəhənnəm burulğanı, faciələr silsiləsitək qavrayır, insanın arzularıyla cəmiyyətin, təbiətin hökmü arasındakı disharmoniyadan əziyyət çəkir.

Klassik kanonlara görə həqiqət, gözəllik xeyirin yanında yer tutmalıydı, fəqət Bodler şərdən gözəllik, çiçəklik yaradır, nicatı İblisdən umur, həqiqəti həzrəti Şeytandan öyrənir.

Sən ey mələklərin ən ağıllısı,

Dünyanın hörmətdən düşmüş tanrısı,