Alimlər arıların “saray çevrilişinin” sirrini açdılar

Bakı:

12°C

100%

3m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Maraqlı / Alimlər arıların “saray çevrilişinin” sirrini açdılar

Alimlər arıların “saray çevrilişinin” sirrini açdılar

29.10.2025 [16:58]

Kanadanın Britaniya Kolumbiyası Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, arı pətəklərində baş verən “üsyanların” əsas səbəbi çox vaxt virus infeksiyaları olur. Bu infeksiyalar ana arıların yumurtalıqlarının kiçilməsinə və metiloleat adlı feromonun azalmasına gətirib çıxarır. Məhz bu feromon işçi arıları itaətdə saxlayır. Onun səviyyəsi azaldıqda, koloniya “hakimin zəiflədiyini hiss edir” və onu əvəz etməyə başlayır.

AZƏRTAC xəbər verir ki, araşdırma “Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS) jurnalında dərc olunub.

Orta əsr xronikasının süjetinə bənzər bu hadisə sarayda deyil, pətəkdə baş verir: zəifləyən “kraliça” öz “təbəələrinin” etimadını itirir və işçi arılar çevriliş edərək yeni hakim yetişdirirlər. Bu proses koloniyanın yaşamasını təmin edən təbii mexanizmdir. Lakin arıçılar üçün bu, məhsuldarlığın azalması, arı ailələrinin sayının azalması və balın məhsuldarlığının düşməsi ilə nəticələnir.

“Təhlükəsiz və sağlam ana arı gündə 850-dən 3 200-ə qədər yumurta qoya bilər ki, bu, onun öz çəkisindən də çoxdur,” — deyə tədqiqatın rəhbəri, professor Leonard Foster bildirib. “Lakin virusa yoluxmuş ana arılar daha az yumurta qoyur və daha az metiloleat ifraz edir. Görünür, bu feromonun azalması işçi arılara siqnal verir ki, kraliça artıq öz rolunu yerinə yetirə bilmir”, - deyə alim qeyd edib.

Arılar dünya üzrə bütün kənd təsərrüfatı bitkilərinin təxminən üçdə birini tozlandırır. Buna görə də arı ailələrinin sabitliyi birbaşa ərzaq təhlükəsizliyinə və ekosistemlərə təsir göstərir. Lakin arıçıların bildirdiyinə görə, ana arıların vaxtından əvvəl dəyişdirilməsi halları getdikcə artır və “zəif ana arılar” qışda pətəklərin məhv olmasının əsas səbəblərindən sayılır.

Tədqiqat göstərib ki, virus infeksiyaları pətək daxilində onun sabitliyini təmin edən kimyəvi siqnalların incə tarazlığını pozur. Bununla belə, kəşf praktik həll yolu da təqdim edib. Alimlər sahə sınaqları keçirərək, pətəklərə metiloleat tərkibli sintetik feromon qarışıqları əlavə ediblər. Belə arı ailələri, bu maddə istifadə edilməyən nəzarət qrupları ilə müqayisədə, yeni ana arı yetişdirməyə az meyl göstəriblər.

“Bu, arıçılar üçün əsl irəliləyiş ola bilər”, - deyə Foster qeyd edib. “Pətəkdə “inqilab” prosesi həm çox enerji tələb edir, həm də koloniyanın sabitliyini pozur. Metiloleatın əlavə edilməsi isə xüsusilə fəal tozlandırma və bal yığımı dövrlərində arı ailələrinin iş ritmini qorumağa kömək edə bilər”, - deyə o, bildirib.

Paylaş:

Baxılıb: 145 dəfə