Samovarın vətəni haradır?

Ana səhifə / Maraqlı / Samovarın vətəni haradır?

Samovarın vətəni haradır?

19.09.2023 [13:24]

M.BAYRAMLI

Bir çox xalqlarda olduğu kimi, azərbaycanlıların da məişətdə işlətdiyi mətbəx əşyaları sırasında samovar əsas yerlərdən birini tutur. Samovar həmişə qiymətli mətbəx əşyası sayılıb. Onun tarixi və hansı xalqa məxsusluğu ilə bağlı mübahisəli fikirlər çoxdur. “Samovar” sözü rus dilindən tərcümədə özüqaynadan deməkdir. Rus mənbələri bu əşyanın ana vətəninin Rusiya olduğunu iddia edilir. Belə ki, ilk samovarın 1778-ci ildə Rusiyanın Tula şəhərində İvan və Nazar Lisitsın qardaşları tərəfindən hazırlandığı qeyd olunur. Həmin tarixdən sonra Rusiyada samovar istehsalı tədricən geniş miqyas almağa başlayır. 1808-ci ildə Tulada artıq 8, 1850-ci ildə 28 samovar zavodu fəaliyyət göstərir.

Bir sıra mənbələr isə rusların bu mətbəx əşyasını türklərdən mənimsədiklərini irəli sürür. Məsələn, mənbələrin biri qeyd edir ki, ruslar samovar hazırlamağa başlamamışdan hələ çox-çox əvvəl türklərin yaşadıqları yerlərdə su qaynatmaq üçün bu cür mətbəx əşyasından istifadə olunub. Yeri gəlmişkən deyək ki, 3700 il yaşı olan ən qədim samovar da məhz Azərbaycanda (Şəki bölgəsində) tapılıb. Bu, yaşı 2000 il olan Misir samovarından belə daha qədimdir.

Misgərlik sənətinin güclü inkişaf etdiyi Azərbaycanın İsmayıllı rayonundakı Lahıc qəsəbəsi qədim samovarların düzəldildiyi yaşayış məntəqələrindən biri sayılır. Qədim Lahıcda düzəldilən qədim samovarlardan biri bu gün də muzeydə qorunub saxlanılır. Bu samovar öz proporsiyalarının düzgünlüyü, formasının gözəlliyi ilə bərabər üzərindəki bəzəkləri ilə də diqqəti cəlb edir. Onun üzərində stilizə olunmuş nəbati, zoomorf və insan təsvirləri həkk olunub. Samovarın dekorativ tərtibatında istifadə olunan naxışların əksəriyyətinə biz Azərbaycan el sənətinin bir çox növlərində (daş və divar bəzəkləri, parça, tikmə və s.) rast gəlirik. Məlumatlara görə, samovar Lahıc kəndinin sakini misgər usta Nəcəfqulu tərəfindən 1717-ci ildə misdən hazırlanıb və bəzədilib.

Samovar çay dəmləmək və dəmli çayın rənginin açılması üçün lazım olan isti suyun qaynatılmasında istifadə edilən və içərisində kömür yanan ocağı olan qabdır. Haqqında danışdığımız samovarın od yandırılan borusunun alt hissəsində havalandırma dəlikləri, yuxarı hissəsində isə bacası olur. Su ilə dolu samovar qaynadılarkən odun daha yaxşı yanması üçün bacaya əlavə boru keçirilir. Qaynama prosesi boyunca samovarın içərisindəki odun kömürü aradabir maşa ilə qarışdırılır. Qaynama prosesi yekunlaşandan sonra samovarın yan tərəfinin aşağı hissəsindəki lüləkdən su götürmək üçün istifadə olunur.

Paylaş:

Baxılıb: 118 dəfə