Yupiterin yaranma sirri aşkar edilib
30.08.2025 [14:55]
Yaponiyanın Naqoya Universiteti və İtaliyanın Milli Astrofizika İnstitutunun fizikləri ilk dəfə göstəriblər ki, Yupiterin formalaşması xondrulların (meteoritlərdə tapılan ərimiş maddədən ibarət kiçik sferik hissəciklər) yaranmasına səbəb olub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədqiqat “Scientific Reports” jurnalında dərc olunub.
Xondrullar diametri 0,1–2 millimetr olan kiçik dairəvi damcılardır və 4,5 milyard ildən çox əvvəl yaranıblar. Onlar asteroid və kometlərin daxilində “sızdırılmaz” şəkildə saxlanılır, Yerə isə yalnız meteoritlər vasitəsilə çatırlar. Alimlər onları onilliklər boyu araşdırsalar da, yaranma mexanizmi hələ də sirr olaraq qalırdı.
“Kiçik planetlər yüksək sürətlə toqquşanda, onların daşlarında olan su ani olaraq buxara çevrilirdi. Buxar genişlənərək mini partlayış effekti yaradır və ərimiş daş materiallarını mikroskopik damcılara parçalayırdı. Elə bu damcılar da xondrullar kimi qalır və bu gün tapdığımız meteoritlərdə mövcuddur”, - deyə Naqoya Universitetinin professoru Siniti Sirono bildirib.
Nəzəriyyənin yoxlanması üçün tədqiqatçılar Yupiterin böyüməsini modelləşdiriblər və onun cazibə qüvvəsinin su ilə zəngin cisimlərin toqquşmasını necə sürətləndirdiyini izləyiblər. Məlum olub ki, proses meteoritlərdə müşahidə olunan xondrulların xüsusiyyətlərini ideal şəkildə təkrarlayır. Həmçinin nəticələr göstərir ki, xondrulların formalaşmasının pik dövrü Yupiterin nəhəng ölçülərə çatdığı vaxt, yəni Günəş sisteminin yaranmasından təxminən 1,8 milyon il sonra baş verib.
Xondrullar müəyyən mənada planetlərin formalaşma mərhələlərini göstərən “zaman möhürü” kimi qəbul edilə bilər. Alimlər qeyd edirlər ki, tapılan xondrullar arasında yaş fərqliliyi göstərir ki, oxşar proses yalnız Yupiterin deyil, digər nəhəng planetlərin (Saturn) formalaşması zamanı da baş verib.
Alimlərin sözlərinə görə, bu iş planetlərin yaranma tarixini təyin etməyin yeni yolunu təqdim edir və Günəş sisteminin necə inkişaf etdiyini anlamağa kömək edir. Ehtimal olunur ki, oxşar proseslər digər ulduzlar ətrafında da baş verir və bu, ekzoplanet sistemlərinin formalaşmasının “tarixinə pəncərə açır”.
Xəbər lenti
Hamısına bax
Dünya
10 Noyabr 20:21
Hadisə
10 Noyabr 19:40
Sosial
10 Noyabr 18:37
Analitik
10 Noyabr 18:11
Dünya
10 Noyabr 17:45
Xəbər lenti
10 Noyabr 16:39
İqtisadiyyat
10 Noyabr 15:28
Dünya
10 Noyabr 14:41
Maraqlı
10 Noyabr 13:24
Dünya
10 Noyabr 12:30
Dünya
10 Noyabr 11:18
Siyasət
10 Noyabr 10:44
Formula 1
10 Noyabr 10:25
Hadisə
10 Noyabr 09:58
Dünya
10 Noyabr 09:32
Sosial
10 Noyabr 08:19
Diaspor
09 Noyabr 23:21
İdman
09 Noyabr 22:19
Siyasət
09 Noyabr 21:31
Siyasət
09 Noyabr 20:31
Gündəm
09 Noyabr 18:56
İqtisadiyyat
09 Noyabr 18:41
Xəbər lenti
09 Noyabr 18:14
YAP xəbərləri
09 Noyabr 17:56
Siyasət
09 Noyabr 17:20
Sosial
09 Noyabr 16:32
YAP xəbərləri
09 Noyabr 15:58
Dünya
09 Noyabr 15:18
YAP xəbərləri
09 Noyabr 14:58
Xəbər lenti
09 Noyabr 14:52
Siyasət
09 Noyabr 13:25
Gündəm
09 Noyabr 13:22
YAP xəbərləri
09 Noyabr 12:48
YAP xəbərləri
09 Noyabr 11:55
YAP xəbərləri
09 Noyabr 11:37
İdman
09 Noyabr 11:14
Gündəm
09 Noyabr 10:35
Siyasət
09 Noyabr 10:13
Siyasət
09 Noyabr 10:12
Gündəm
09 Noyabr 09:56
MEDİA
09 Noyabr 09:29
Sosial
08 Noyabr 23:19
Sosial
08 Noyabr 22:54
Hərbi
08 Noyabr 22:16
İqtisadiyyat
08 Noyabr 21:31
Siyasət
08 Noyabr 20:55
Dünya
08 Noyabr 20:32
Sosial
08 Noyabr 19:20
Siyasət
08 Noyabr 19:19
Siyasət
08 Noyabr 19:18
Sosial
08 Noyabr 19:17
Xəbər lenti
08 Noyabr 19:16
Gündəm
08 Noyabr 18:49
Dünya
08 Noyabr 18:25
Xəbər lenti
08 Noyabr 18:02
Dünya
08 Noyabr 17:42
Gündəm
08 Noyabr 17:24
Gündəm
08 Noyabr 17:13
Dünya
08 Noyabr 16:30
Dünya
08 Noyabr 15:26
Dünya
08 Noyabr 14:51
Dünya
08 Noyabr 14:39
Xəbər lenti
08 Noyabr 13:42
Dünya
08 Noyabr 13:14
Siyasət
08 Noyabr 13:11
Dünya
08 Noyabr 12:48
Gündəm
08 Noyabr 12:16
Gündəm
08 Noyabr 12:15
Gündəm
08 Noyabr 12:12
Gündəm
08 Noyabr 11:42
