Taksi xidmətində niyə xarici şirkətlər hegemonluq edirlər?

Bakı:

14°C

82%

5m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / İqtisadiyyat / Taksi xidmətində niyə xarici şirkətlər hegemonluq edirlər?

Taksi xidmətində niyə xarici şirkətlər hegemonluq edirlər?

05.06.2023 [14:37]

Mübariz ABDULLAYEV

Hazırda Azərbaycanın əksər iri şəhərlərinin, ələlxüsus da paytaxt Bakının taksi bazarında, necə deyərlər, bolluq müşahidə edilir. Müştərilərə ucuz taksi xidmətləri təklif olunur. Lakin qiymətlərin aşağı olması taksi bazarında müşahidə edilən yeganə müsbət cəhətdir. Əslində isə bu sahədə bir xaos yaşanır. Qiymətlərin aşağı olması belə müştəri məmnunluğu yaratmır.

Bütövlükdə, taksi xidməti ilə bağlı narahatlıq yaradan amillər çoxdur və bu barədə KİV-də müntəzəm olaraq geniş müzakirələr aparılır. Çoxsaylı rəylər, təkliflər səsləndirilsə də, vədlər verilsə də, taksi xidmətində keyfiyyət yerində sayır. Biz təqdim etdiyimiz bu yazıda taksi xidməti ilə bağlı narahatlıq yaradan başqa bir mühüm məqama – taksi bazarında xarici şirkətlərin hegemonluq etməsinə diqqət çəkmək istəyirik.

Taksi xidmətinin cəlbediciliyi

Müasir dövlət kimi inkişaf edən Azərbaycan sərbəst bazar iqtisadiyyatına keçid edib. O cümlədən ölkəmizdə biznes mühitinin optimallaşdırılması istiqamətində davamlı olaraq islahatlar reallaşdırılır. Aparılan bu siyasət də özünün müsbət nəticələrini verir. Bu gün respublikamızda özəl şirkətlər yaradılan əlverişli mühitdən bəhrələnməklə fəaliyyətlərini genişləndirirlər. Azərbaycandakı əlverişli biznes mühiti və sabitlik həmçinin xarici şirkətlər üçün də kifayət qədər cəlbedicidir. Bunu respublikamızda fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərinin sayının getdikcə artması bir daha təsdiqləyir. Xarici şirkətlərin ölkəmizin taksi bazarına marağı da kifayət qədər yüksəkdir. Xüsusilə də paytaxt Bakıda fəaliyyət göstərən xarici kapitallı taksi şirkətlərinin sayı durmadan artır.

Son olaraq Azərbaycanın taksi bazarında “Ukraynanın “Uklon Umico” şirkəti fəaliyyətə başlayıb. Beləliklə , Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici investisiyalı taksi şirkətlərin sayı 5-ə çatıb. Bunlar aşağıdakılardır:

1. Uber (Bu brendin MDB-də sahibi “Yandex”dir. Belə ki, xeyli müddətdir Amerikanın qlobal taksi şirkəti olan “Uber” Azərbaycanda öz payını Rusiyanın “Yandex” şirkətinə satıb),

2. Bolt (Estoniya),

3. Yango (Rusiya, Yandex),

4. Maxim (Ukrayna),

5. Uklon Umico (Ukrayna).

Azərbaycanın taksi bazarında xarici investisiyalı şirkətlərin sayının durmadan artması ilk növbədə bu sahədə gəlirin yüksək olması ilə bağlıdır. Ancaq rəqabət mühiti keyfiyyətin yüksəlməsində hiss olunmur. Narahatlıq yaradan amillər isə kifayət qədər çoxdur.

Taksi fəaliyyətində cəsusluq izi?

Xarici şirkətlərin taksi bazarında fəaliyyətində narahatlıq yaradan ən mühüm amillərdən biri respublikamız və Azərbaycan vətəndaşları barədə məlumatların ölkə hüdudlarından kənara sızdırılması ehtimalı ilə bağlıdır. Mütəxəssislərin qənaətinə görə bir sıra anti-Azərbaycan dairələr belə məlumatları əldə etmək üçün müxtəlif vasitələrə əl atırlar. Bununla bağlı çoxsaylı faktlar da aşkarlanıb. Anti-Azərbaycan dairələrin xarici taksi şirkətləri ilə müəyyən işbirliyinə qoşulması riskləri də kifayət qədər böyükdür. Mövcud qanunvericiliyin pozulması buna imkan yaradır.

Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyində Azərbaycanda fəaliyyət göstərən taksi şirkətlərinin nümayəndələri ilə görüş keçirilib. Görüşdə bildirilib ki, ölkə ərazisində sərnişindaşıma sisteminin təşkilini təkmilləşdirmək məqsədilə taksi xidməti kompleks şəkildə tədqiq olunub. Belə ki, daha səmərəli idarəetmə sistemi yaratmaqla taksi xidmətinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi imkanları araşdırılıb. Bəhs olunan görüşdə xüsusi olaraq vurğulanıb ki, əksər şirkətlərin məlumat bazası xarici ölkələrdə yerləşir və bu da “Fərdi məlumatlar haqqında” Qanuna ziddir. Qanuna əsasən, ölkəmizdə fərdi məlumatların informasiya sistemləri dövlət qeydiyyatından keçməlidir. Yalnız bundan sonra fərdi məlumatların toplanılmasına və işlənilməsinə icazə verilir.

Azərbaycanın rəsmi dövlət qurumu taksi bazarında fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərin məlumat bazasının ölkəmizin hüdudlarından kənarda yerləşməsindən, beləliklə də milli qanunvericiliyin tələblərinin pozulmasından narahatlıq ifadə edib. Bu sahədə mütləq qayda yaradılmalıdır. Azərbaycanın optimal biznes mühiti heç bir halda milli maraqlarımıza təhdid yarada biləcək poliqona çevrilməməlidir. Belə özbaşınalığın qarşısı qanunvericilik yolu ilə alınmalıdır. Qurum rəsmiləri bildiriblər ki, qanuna əsasən, ölkədə fərdi məlumatların informasiya sistemləri dövlət qeydiyyatından keçməlidir. Yalnız bundan sonra fərdi məlumatların toplanılmasına və işlənilməsinə icazə verilir.

Məsələnin vergi-maliyyə tərəfinin də tənzimlənməsinə ehtiyac var

Müşahidələrimizə əsasən deyə bilərik ki, artıq ölkəmizdə xarici taksi şirkətlərinin fəaliyyətinin tənzimlənməsi ilə bağlı yeni qanun layihəsinin hazırlanması və qəbul olunması zamanı çatıb. İqtisadçı-ekspertlər həmçinin məsələnin vergi-maliyyə tərəfinin də tənzimlənməsinə ehtiyac yarandığını bildirirlər. Mövzu ilə bağlı “Yeni Azərbaycan”a danışan Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Rüfət Quliyev bildirib: “Həqiqət budur ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici taksi şirkətləri dünyaca nəhəng şirkətlərin nümayəndələridir. Onların yaratdığı maliyyə problemləri də diqqət edilməli məsələdir. Çünki onlara nəzarət etmək, vergi ödənişlərinin tənzimlənməsi, yoxlanılması və s. ciddi prosedurlardır. Xarici nəhəng şirkətin nümayəndələrindən biri, bildiyim qədərilə, ermənidir. Ona görə istisna etmirəm ki, həmin şirkətin Azərbaycanda fəaliyyəti bizə ziyan gətirəcək. Bu günə qədər Azərbaycanın xeyrinə deyil, heç neytral mövqedə belə dayanan nüfuzlu, imkanlı erməni görməmişəm. Onların xisləti türklərə və azərbaycanlılara qarşı nifrətlə yoğrulub. İlk fürsətdə ölkəmizə ziyan vura bilərlər”.

Rüfət Quliyevin qənaətinə görə, ölkəmizdə taksi xidmətinin tənzimlənməsinə kompleks şəkildə yanaşılmalıdır. Xarici taksi şirkətlərinin Azərbaycanda fəaliyyətinin ölkədə taksi xidmətinin ucuzlaşmasına səbəb olduğunu vurğulayan R.Quliyev hesab edir ki, bu faktoru da nəzərə almaq lazımdır. Çünki onların tamamilə bazardan çıxarılması qiymətlərin yenidən bahalaşması ilə nəticələnə bilər: “Ona görə də məsələni tənzimləyəndə hər iki nöqteyi-nəzərdən yanaşmaq lazımdır. Mənə elə gəlir, bununla ciddi məşğul olmaq, hansısa formada xarici taksi şirkətlərinin Azərbaycanda fəaliyyətinə nəzarəti artırmaq lazımdır. Bunun üçün ayrıca qaydalar, hətta qanun layihəsi də hazırlana bilər”.

Sürücülərin narazılığı

Hazırda xarici taksi şirkətləri öz fəaliyyətlərini aşağıdakı qaydada tənzimləyirlər: Operator qismində çıxış edən həmin şirkətlər taksi fəaliyyəti ilə məşğul olan sürücülərə müştəri təqdim edir və bunun müqabilində onlardan müəyyən komissiya alırlar. Sürücülər iki məsələdən narazıdırlar:

-Birinci narazılıq xarici şirkətlər tərəfindən bir sıra hallarda daha uzaq məsafə üçün müştəridən az gediş haqqı istənilməsi ilə bağlıdır. Bildirilir ki, operator şirkətlərini sürücülərin əzab-əziyyəti, yanacaq və digər istismar xərcləri maraqlandırmır. Onlar rəqabətdə önə keçmək, daha çox sayda müştəri tutmaq və bunun müqabilində əlavə vəsaitlər qazanmaqdan ötrü qiymətlərin “cəlbedici” olmasına çalışırlar. Bundan itirən isə sürücülər olurlar. Bir sıra hallarda operatorların sürücülərə elan etdikləri məsafə daha uzun olur.

-Sürücülərdə etirazlar yaradan ikinci məsələ operatorların aldıqları komissiyanın yüksək olmasıdır. Həmin komissiya müştəriyə bəyan olunan ümumi gediş haqqının15-20 faizinə çatır. Halbuki əksər ölkələrdə komissiya məbləği ümumi gediş haqqının 10 faizindən yuxarı olmur. Belə qənaət hasil olur ki, biznes fəaliyyəti üçün ölkəmizi seçən operatorlar burada taksi fəaliyyətindən daha çox sürücülərin istismar edilməsi ilə məşğul olurlar.

Paylaş:

Baxılıb: 560 dəfə