Sonun başlanğıcı

Bakı:

17°C

67%

5m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / İqtisadiyyat / Sonun başlanğıcı

Sonun başlanğıcı

07.04.2022 [10:27]

Dünyada “dollar monopoliyası” dövrü tarixə qovuşur?

Rusiyalı rəssamın dizayn etdiyi dollar Rusiya siyasiləri tərəfindən çökdürülür

M.ƏHMƏDOĞLU

İndiyədək bütün dünyada ən güclü ödəniş vasitələrindən biri, bəlkə də, birincisi olan dolların uzun tarixi var. “Dollar” sözü orta əsrlərdə Avropada yaranıb. O dövrdə əvvəllər Çex torpağını işğal etmiş Bohemiyada gümüş sikkələr - qısaca “taler” adlanan pul vahidləri qüvvədə idi. Sonralar bu pul vahidləri beynəlxalq ödəmə vasitəsinə çevrildi. Avropa xalqlarının hər biri “taler”ı özlərinin dil yatımına uyğun şəkildə adlandırdılar. Məsələn, İspaniyada - “talero”, Hollandiyada - “dalder”, İngiltərədə - “dallar” və s. Az vaxtdan sonra “dallar” “dollar”a çevrildi və getdikcə hamı tərəfindən qəbul olundu. 1785-ci ildə ABŞ Konqresində qəbul edilmiş qərara görə dollar bu ölkənin rəsmi valyutası oldu.

Artıq on illərdir ki, dollar ABŞ-ın milli valyutası çərçivəsindən çıxaraq beynəlxalq ödəniş vasitələrindən birinə çevrilib. Bu gün birjalarda əməliyyatlar, ölkələr və şirkətlərarası sövdələşmələr əsas etibarı ilə bu valyuta ilə həyata keçirilir. Əksər milli valyutaların məzənnəsi də məhz dollara nəzərən müəyyənləşdirilir. İndiyədək dollar qlobal iqtisadiyyata, dövlətlərin milli valyutalarına güclü təsirlər göstərirdi. Milli valyutalar, elə qlobal iqtisadiyyatın özü də dolların arxasınca gedirdi və öz düzənlərini məhz çox zaman “göy” adlandırılan bu dönərli valyutaya nəzərən müəyyənləşdirirdilər. Birjalarda, ölkələrarası münasibətlərdə formalaşan “qızıl qaydalar”ın pozulmasını heç kəs ağlının qırağından belə keçirmirdi.

Lakin hər şeyin sonu olduğu kimi, dollar epoxasının da sonunun başladığı dövr gəlməkdədir. Daha doğrusu, dollara qarşı etimadsızlıq hələ bir neçə il bundan əvvəl baş qaldırmışdı. Zaman-zaman İranda, Türkiyədə, Çində və digər ölkələrdə hesablaşmalarda dollardan imtina mövzusu gündəmə gəlib. Belə çağırışlar dollar tabusunu aradan qaldırdı və ölkələr daha cəsarətli təşəbbüslər irəli sürməyə başladı.

Hesablaşmalarda dollardan imtina mövzusu Rusiya-Ukrayna müharibəsi fonunda yenidən gündəmə gəlib. Mart ayında Rusiya prezidenti Vladimir Putin sanksiyalara cavab olaraq “dost olmayan ölkələrə” satdığı qazın dəyərinin dollarla deyil, rublla həyata keçiriləcəyini bəyan etdi. Rusiyanın dövlət başçısı ödəmə mexanizmlərinin dəyişdirilməsi ilə bağlı ayrıca fərman da imzalayıb. Bundan başqa, Rusiya yalnız qazın deyil, ixrac etdiyi digər strateji məhsulların da dəyərinin rublla ödənilməsini tələb etmək niyyətindədir.

“Artıq dolları vəsaitləri saxlamaq üçün etibarlı valyuta saymaq mümkün deyil, onun monopoliyasının sonu çatıb”. Bu fikri Rusiya Dövlət Dumasının spikeri Vyaçeslav Volodin ifadə edib. O, özünün teleqram kanalında Rusiya prezidentinin “dost olmayan ölkələrə” satılan qazın dəyərinin rublla ödənilməsi qərarının ABŞ-ın maliyyə nazirliyində isterika yaratdığını yazıb.

Beləliklə, hazırda yeni geosiyasi reallıqlar fonunda dolların “ən parlaq dövrü”nün artıq keçmişdə qaldığını söyləmək mümkündür. Burada təzadlı bir məqam da diqqət çəkir. Dolların müasir dizaynının yaradılmasında zamanında Rusiyadan mühacirət edən rəssam Sergey Makronovski mühüm rol oynayıb. ABŞ-ın məşhur dövlət xadimlərinin portretlərinin əskinasların dizaynında yer alması ideyası ona məxsusdur. Belə çıxır ki, rusiyalı rəssamın dizayn etdiyi dolların Rusiya siyasiləri tərəfindən çöküşü həyata keçirilir.

Paylaş:

Baxılıb: 604 dəfə