BMT Baş Assambleyasının 78-ci sessiyasında...

Ana səhifə / Analitik / BMT Baş Assambleyasının 78-ci sessiyasında...

BMT Baş Assambleyasının 78-ci sessiyasında...

07.09.2023 [11:19]

İslahatların zəruriliyi yenidən gündəmə gəlib

Nardar BAYRAMLI

Nyu-Yorkda BMT Baş Assambleyasının (GA) 78-ci sessiyası işə başlayıb. Sessiyanın gündəliyinə beynəlxalq problemlər və münaqişələr, iqlim dəyişikliyi, davamlı inkişaf, inkişaf etməkdə olan ölkələrin borc probleminin aradan qaldırılması məsələləri daxildir.

Sessiyanın açılışında Trinidad və Tobaqo Respublikasından olan diplomat Dennis Fransis and içərək, üzərinə düşən vəzifələri ədalətli və müstəqil şəkildə yerinə yetirəcəyinə söz verib. Onun sözlərinə görə, kəskin geosiyasi parçalanmalar təhlükəli və qeyri-müəyyən yeni nüvə dövrünə keçid alıb: “Biz Baş Assambleyanın 78-ci sessiyasına ardıcıl çağırışlarla əhatə olunmuş mürəkkəb qlobal gündəmlə daxil oluruq. Mən 78-ci sessiyanın bu çağırışlara effektiv cavab verə bilməsi üçün dörd prioritet müəyyən etdim. Bu, sülh, firavanlıq, tərəqqi və davamlılıqdır”.

Yüksək səviyyəli həftəyə qədər Baş Assambleyanın iclasları gündəliyin təsdiqi və komitələrin formalaşdırılması kimi texniki məsələlərlə bağlı davam edəcək. Baş Assambleyanın əsas tədbirləri sentyabrın 19-25-də keçiriləcək yüksək səviyyəli həftə olacaq. Burada beynəlxalq vəziyyətə baxışlarını təqdim etmək və qlobal çağırışlarla mübarizə istiqamətlərini müəyyən etmək üçün bütün dünya ölkələrinin liderləri və xarici işlər nazirləri bir araya gələcək.

Yüksək səviyyəli həftə Braziliya Prezidenti Luis İnasio Lula da Silvanın çıxışı ilə açılacaq. Ondan sonra ABŞ Prezidenti Co Bayden çıxış edəcək. Bayden bu il BMT Baş Assambleyasına qatılacaq “Böyük beşlik” liderlərindən yeganə dövlət başçısı olacaq. Rusiya, Böyük Britaniya, Çin və Fransa liderləri bu il Nyu-Yorka səfər etməyi planlaşdırmırlar.

Qeyd edək ki, Baş Assambleyanın sessiyası ərəfəsində baş katib Antonio Quterreş Afrika İqlim Sammitində çıxışı zamanı deyib ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının islahatları nəticəsində Afrika ölkələrindən biri təşkilatda daimi üzv statusu almalıdır. “Bizim ümumilikdə inkişaf etməkdə olan ölkələri və xüsusilə Afrika ölkələrini dəstəkləyən arxitekturaya malik beynəlxalq maliyyə sisteminə ehtiyacımız var. Bununla yanaşı, Afrikanın nəhayət ən azı bir daimi yer alacağı BMT Təhlükəsizlik Şurasında islahatlara da ehtiyacımız var”, - deyə baş katib vurğulayıb. Onun fikrincə, İkinci Dünya müharibəsindən sonra, Afrikanın müstəmləkəçi dövlətlər tərəfindən idarə edildiyi zaman yaradılmış qlobal institutlar bu gün Afrika kontekstinə təsir edən ədalətsizliklər yaradır: “Qlobal qurumlar öz fəaliyyətlərini gücləndirməli, Afrika təmsilçiliyinə zəmanət verməli və Afrikanın ehtiyac və potensialına cavab verməlidirlər. Beynəlxalq maliyyə qurumlarından tutmuş, Afrikanın daimi yeri olmayan BMT Təhlükəsizlik Şurasına qədər”. Antonio Quterreşin sözlərinə görə, BMT-nin əksər ölkələri bu təşkilatda islahatların aparılmasının zəruriliyini qəbul edir.

Ümumiyyətlə, BMT daxilində islahatlardan və təşkilatın beynəlxalq hadisələrə, proseslərə effektiv təsir mexanizmlərinin yaradılmasından bəhs olunarkən bir sıra məqamlara nəzər salmaq lazımdır. Bunlar, ilk növbədə, BMT Nizamnaməsində və Təhlükəsizlik Şurasının strukturunda dəyişikliklərin edilməsidir. Qeyd etdiyimiz kimi, ötən dövr ərzində dünyada baş verən hadisələr BMT-də islahatların zəruri olduğunu bir daha təsdiqləyir. Çünki təşkilat faktiki olaraq hegemon güc mərkəzlərinin geosiyasi inhisarındadır. Xüsusilə də, Təhlükəsizlik Şurasında yer alan daimi üzvlər istədikləri vaxt hansısa qərara veto qoya bilirlər. Onlar veto hüququndan istifadə edərək subyektiv şəkildə öz maraqlarına uyğun olmayan məsələlərin qəbulunu əngəlləyirlər. Burada beynəlxalq hüququn subyekti, BMT-nin üzvü olan digər müstəqil dövlətlərin rəyləri, mövqeləri, demək olar ki, nəzərə alınmır. Bundan əlavə, BMT Təhlükəsizlik Şurasında hərbi-siyasi və strateji-təhlükəsizlik məsələləri ilə əlaqədar qərar qəbul edilərkən ikili standartlara yol verilir. Bu barədə kifayət qədər nümunə var.

Qeyd edək ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasında islahatların aparılması təklifi ilə ilk olaraq Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan çıxış edib. BMT Baş Assambleyasının tribunasından “Dünya beşdən böyükdür!”, - deyən Ərdoğan bu yöndə təşəbbüslərini müxtəlif platformalarda da səsləndirib.

Nəzərə almaq lazımdır ki, üzv ölkələrin iştirakçılığı və beynəlxalq hüququn təmin olunması ilə dünyada sülh və iqtisadi rifah naminə əməkdaşlıq BMT-nin əsas missiyalarından biridir və məhz sadalanan meyarlar qlobal səviyyədə uzunmüddətli təhlükəsizliyin əsasını təşkil edir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin icra mexanizmlərinin yenidən işlənməsini təklif edib. Dövlətimizin başçısı İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının və Qoşulmama Hərəkatının üzvü olan ölkələrin də bu qurumda daimi təmsilçiliyinin vacibliyini vurğulayıb. Bu ilin yanvar ayında Misir Ərəb Respublikasının Prezidenti Əbdülfəttah Əs-Sisinin ölkəmizə baş tutan səfəri çərçivəsində mətbuata verdiyi Bəyanatında Prezident İlham Əliyev deyib: “Hesab edirəm ki, Təhlükəsizlik Şurasının tərkibi genişləndirilməlidir. Bir daimi yer mütləq İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvünə verilməlidir və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı özü məsləhətləşmələr əsasında bu namizədliyi irəli sürməlidir. Digər daimi yer Qoşulmama Hərəkatına verilməlidir və Qoşulmama Hərəkatına sədrlik edən ölkə bu yerə sahib olmalıdır. Hesab edirəm ki, bu, ədalətli olar”.

BMT Baş Assambleyasının 78-ci sessiyası ərəfəsində təşkilatın baş katibi tərəfindən də islahatların zəruriliyinin vurğulanması təqdirəlayiqdir. Bu, yaxın gələcəkdə islahatların reallığa çevriləcəyinə ümidləri artırır.

Paylaş:

Baxılıb: 187 dəfə