Göyçə, Zəngəzur və İrəvan torpaqlarının sahibi Azərbaycandır

Ana səhifə / Müsahibə / Göyçə, Zəngəzur və İrəvan torpaqlarının sahibi Azərbaycandır

Göyçə, Zəngəzur və İrəvan torpaqlarının sahibi Azərbaycandır

17.01.2023 [10:30]

Sabiq səfir: Zəngəzur dəhlizinin İrana aidiyyəti yoxdur

2023-cü il Türkiyə və Azərbaycan xalqları üçün bayramdır

Günel ABBAS

Müsahibimiz Türkiyə Cümhuriyyətinin Azərbaycandakı sabiq səfiri, “Bir millətin səfiri” olaraq tanıdığımız Azərbaycan sevdalısı Hulusi Kılıçdır. Onunla regionda baş verən geosiyasi reallıq, Azərbaycan və Türkiyə münasibətlərinin gələcək perspektivləri barədə müzakirə apardıq.

- Cənab səfir, 2023-cü il Türkiyə Cümhuriyyətinin 100 illiyi və Heydər Əliyev ilidir. Birgə bayramlar qeyd etmək və qardaşlıq mesajını bir daha ötürmək üçün yaxşı səbəbdir. Bu əlamətdar tarixlərlə bağlı nə deyə bilərsiniz, ortaq tədbirlər planı varmı?

- 2023-cü il Türkiyə və Azərbaycan xalqları arasında qardaşlıq hisslərinin güclənməsi baxımından mühüm il olacaq. Türkiyə Cümhuriyyəti 100 il əvvəl Mustafa Kamal Atatürk tərəfindən qurulub. Yəni Türkiyə Cümhuriyyəti 100 il əvvəl doğulub. Can Azərbaycanın ulu öndəri Heydər Əliyev də 100 il əvvəl anadan olub. Heydər Əliyev bugünkü müasir Azərbaycanın banisidir. Mustafa Kamal Atatürk türk xalqına mühüm və əbədi əsərlər qoyub gedib. Heydər Əliyev də Azərbaycan xalqına mühüm və əbədi əsərlər buraxıb. Hər iki böyük lider Türk millətinin oğullarıdır. Nə qədər ki, insanlıq var, onlar unudulmayacaq.

Türkiyə Cümhuriyyəti ötən əsrdə demokratik və hüquqi dövlət olma yolunda bir çox ölkələr üçün ilham mənbəyi olub. Heydər Əliyev yüksək zəkasının sayəsində SSRİ dövlət idarəçiliyində ön plana çıxmış, görkəmli nailiyyətləri nəticəsində türk və müsəlman olaraq Siyasi Büroya üzv seçilmiş, üçüncü şəxs təyin edilmişdi. Buna qeyri-mümkünə nail olmaq deyilir. Başqa sözlə, o, dahidir. 1993-cü ildə Naxçıvandan Bakıya gələndə Azərbaycanda vətəndaş müharibəsi gedirdi. Ulu Öndər dövlət işlərində dərin təcrübəsi sayəsində vətəndaş müharibəsinin qarşısını aldı və dövlətin əsasını qoydu.

Bir sözlə, 2023-cü il iki qardaş xalqın bayramıdır. Bu bayramın tarixi əhəmiyyəti var. Bu bayramı qeyd etmək üçün Türkiyə və Azərbaycanda rəsmi qurumlar və qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən birgə proqramlar təşkil edilməlidir. Məlumdur ki, bu məqsədlə planlar hazırlanıb. Bu tədbirlər zamanı veriləcək güclü qardaşlıq mesajları ikitərəfli əməkdaşlıq baxımından gələcək üçün yol xəritəsidir.

- Türk Dövlətləri Təşkilatı üçün ötən il uğurlu olub. Bəzi sahələrdə müştərək işbirliyi, ortaq türk dilinin yaradılması, türkdilli ölkələrin tarixinin tədrisi və s. bu kimi tədbirlərin həyata keçirilməsi haqqında ümumi razılığa gəlinib. Əminik ki, bu il də sözügedən məsələlərin həyata keçirilməsi üçün mühüm addımlar atılacaq. Türk Dövlətləri Təşkilatının inkişaf etməsi üçün hansı addımlar atılması gözlənilir?

- Türk Dövlətləri Təşkilatının yaradılması tarixi bir addımdır. Bu addım türk dünyası üçün tarixi dönüş nöqtəsidir. Təşkilata üzv və müşahidəçi ölkələrin xalqları ortaq əcdad, sivilizasiya, dil və dəyərlərə malikdirlər. Türk Dövlətləri Təşkilatı Avropa Birliyi kimi bir təşkilatdır. Təşkilata üzv və müşahidəçi üzv ölkələr arasında siyasi, iqtisadi, turizm, enerji, təhlükəsizlik, hərbi və sivilizasiya sahələrində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi və artırılması istiqamətində araşdırmalar aparılır. Türkiyə Parlament Assambleyası, Türksoy, Beynəlxalq Türk Akademiyası, Türk Mədəniyyəti, Sivilizasiya və İrsi Fondu, Birgə Ticarət Palatası da mühüm işlər görür.

Qarşıdakı illərdə Türkiyə dövlətləri arasında hər sahədə əməkdaşlıq daha da artacaq. Atılacaq ən mühüm addımlar arasında Türkiyə dövlətləri arasında ticarət və investisiyaların təşviqi var. Bundan əlavə, ticarət və investisiyaların qarşısını alacaq bürokratik çətinliklər aradan qaldırılmalıdır. Bu kontekstdə gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi və vergilərin aşağı salınması vacibdir. Bundan əlavə, Türk Dövlətləri Təşkilatı bundan sonra Türk dövlətlərindən kənarda yaşayan türklərin problemləri ilə yaxından maraqlanacaq.

- Türkiyədə prezident seçkiləri may ayına təyin edilib. Seçkilərlə bağlı fikirləriniz nədir?

- Türkiyədə keçiriləcək prezident seçkiləri Türkiyə üçün olduğu qədər türk dövlətləri üçün də önəmlidir. Prezident seçkiləri regional və qlobal miqyasda böyük maraqla gözlənilir. Arzumuz seçkilərin qardaş ölkələrə və türk dünyasına xeyirli olmasıdır.

- Bu il Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı Şuşadır. Bu barədə nə deyə bilərsiniz, tədbirlər planı haqda məlumat verərdiniz?

- Şuşanın türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı olmasının iki əhəmiyyəti var. Şuşa 2020-ci il noyabrın 8-də azad edilib. Aradan 2 il kimi qısa müddət keçməsinə baxmayaraq paytaxt elan edilməsi türk dünyasının qohumluğunu, Şuşaya verilən önəmi nümayiş etdirir. Bundan başqa, regionun və dünyanın diqqəti ümumən Qarabağa, xüsusilə də Şuşaya yönəlib. İkincisi, Şuşa keçmişdə mühüm sivilizasiya mərkəzi olub. 30 ilə yaxın erməni işğalı Şuşanı türk dünyasından ayırmışdı. Beləliklə, Şuşaya məxsus dəyər yenidən Şuşaya qaytarıldı.

- Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə 3 oktyabr 2009-cu ildə Naxçıvanda Türk Dövlətləri Təşkilatı yaranmışdı. Həmin dövrdən 14 il ötüb və bu gün artıq türk dilli dövlətlər arasında yaxınlaşma çox nəzərə çarpır. Bu baxımdan ola bilərmi ki, 2023-cü il dünyada türk dünyası ili kimi tanınsın?

- Türk Dövlətləri Təşkilatının birinci mərhələsi olan Türk Şurası 3 oktyabr 2009-cu ildə Naxçıvanda yaradılıb. O vaxt mən Bakıda səfir idim və Naxçıvan Sammitində iştirak edirdim. Cənab prezident və qardaş Qazaxıstanın prezidenti Nur Sultan Nazarbayev Türk Şurasının yaradılmasına mühüm töhfələr veriblər. Bu sammitin Naxçıvanda təşkilinin xüsusi əhəmiyyəti var. Naxçıvan Türkiyənin, Türk dünyasının qapısıdır. Türk Dövlətləri Təşkilatının doğulduğu yer Naxçıvandır. Türk Şurası 12 il ərzində inkişaf edib püxtələşərək beynəlxalq mövqeyə yüksəldi və adı Türk Dövlətləri Təşkilatı oldu.

- İsrail-Azərbaycan-Türkiyə üçbucağının yaranması Cənubi Qafqazda geosiyasi reallığı dəyişib. Belə bir vəziyyətdə İranın təhdidləri həm dövlət səviyyəsində, həm də ictimai səviyyədə həyata keçirilir. Araz çayı sahilindəki dırnaq arası etiraz aksiyaları hamımıza bəllidir. Bütün bunlar nə ilə əlaqəlidir? Nədir İranı bu qədər qorxudan?

- İsrail, Azərbaycan və Türkiyənin yaxınlaşmasının İranı narahat etdiyi göründü. Ağlıma belə bir sual gəlir ki, İran Qarabağın işğalı zamanı mehriban qonşuluq münasibətləri saxlayıbmı? Təbii ki, cavab yoxdur. İran həmin illərdə müsəlman ölkəsi olan Azərbaycanla əməkdaşlıq etmək, həmrəylik göstərmək əvəzinə, işğalçı Ermənistanla sıx əməkdaşlığı davam etdirdi. O, Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan dərhal sonra Azərbaycan sərhədində ilk dəfə hərbi təlimlər keçirərək Azərbaycanı qorxutmağa çalışıb. Ermənistanda baş konsulluğun açılması İranın can Azərbaycana qarşı düşmənçilik siyasətini açıq şəkildə göstərir. İran və Ermənistan arasında sıx əməkdaşlıq göründüyü halda, indi niyə İran Azərbaycanın İsraillə münasibətindən narahatdır? Bunu başa düşmək mümkün deyil. İranı qorxudan İranda yaşayan Azərbaycan türkləridir. İran Administrasiyası 40 milyona yaxın Azərbaycan türkünü sıxışdırmaqla onları bir çox hüquqlardan, xüsusən də ana dilində təhsil almaqdan məhrum edir. Cənab Prezidentin 11 noyabr Səmərqənd Türk Dövlətləri Zirvə toplantısında İranda yaşayan Azərbaycan türkləri ilə bağlı söylədiyi tarixi açıqlamalar böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanın İran administrasiyasından istədiyi şey İranda yaşayan Azərbaycan türklərinə qanuni hüquqlarını, xüsusən də təhsil haqqını verməkdir.

- Bu yaxınlarda Prezident İlham Əliyev Qərbi Azərbaycan icmasının binasını açdı və dünyaya Göyçə, Zəngəzur, İrəvan tarixi Azərbaycan torpaqlarıdır mesajını verdi. Siz bu barədə nə deyə bilərsiniz? Biz beynəlxalq konvensiyaya əsaslanaraq vətəndaşlarımızı o torpaqlara qaytara bilərikmi?

- Göyçə, Zəngəzur və İrəvan tarixi Azərbaycan torpaqlarıdır. Bu şəhərlər Ermənistana o dövrün çar rejimi tərəfindən hədiyyə edilib. Bu torpaqların sahibi Azərbaycandır. Arzumuz odur ki, Azərbaycan vətəndaşları öz torpaqlarına qayıtsınlar. Hər şeyi zaman göstərəcək.

- Zəngəzur dəhlizi məsələsinə gəldikdə Prezident İlham Əliyev bildirib ki, Zəngəzur dəhlizi Ermənistan istəsə də, istəməsə də açılacaqdır. Çünki bu Avropa üçün çox əhəmiyyətlidir. Bu dəhliz məsələsi ilə bağlı nə deyə bilərsiniz?

- Zəngəzur dəhlizinin İrana aidiyyətı yoxdur. İran ondan asılı olmayan bir məsələyə qarışıb. Buna görə də hesab edirəm ki, İran öz işi ilə məşğul olmalıdır. Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanla Ermənistan arasında müzakirə edilməli olan məsələdir. 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli sazişə əsasən, Zəngəzur keçidinin tezliklə açılması üçün Ermənistan Azərbaycanla əməkdaşlıq etməlidir. Zəngəzur dəhlizi türk dövlətlərini qurudan birləşdirəcək. Dəhliz Avrasiya üçün də strateji əhəmiyyətə malikdir. Möhtərəm Prezidentin də dediyi kimi, “Ermənistan istəsə də, istəməsə də Zəngəzur dəhlizi açılacaq!”

Paylaş:

Baxılıb: 466 dəfə