Xəzərimiz niyə quruyur?

Bakı:

18°C

72%

1m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / MEDİA / Xəzərimiz niyə quruyur?

Xəzərimiz niyə quruyur?

22.12.2021 [12:14]

Müşfiqə BAYRAMLI

Dünyanın ən böyük gölü - Xəzərimiz sürətlə quruyur. Xəzərin quruması ilə nəinki insanlar, bütün canlılar üçün həyat daha da çətinləşir. Xüsusilə də, paytaxtın Bayıl qəsəbəsi tərəfdə Dənizkənarı Milli Parkda daha qabarıq şəkildə nəzəri cəlb edir. Suyun səviyyəsinin enməsi nəticəsində sahil boyunca daş və torpaq qatın üzə çıxmasını aydın şəkildə görmək olur. Onun yerini isə alt qatlarda qalmış dəmir borular, haradan və necə gəldiyi məlum olmayan avtomobil təkərləri, plastik əşyalar, bir sözlə, zibillik alıb. Görəsən, Xəzərimiz niyə belə baxımsız vəziyyətə salınıb? Bu quraqlığa səbəb nədir? Ekoloji fəlakətin qarşısını almaq üçün hansı addımlar atılır?

Dənizin gələcək səviyyəsi ilə bağlı elmi əsası olan fikir söyləmək mümkün deyil

Məsələ ilə bağlı “Yeni Azərbaycan”a danışan Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirinin müşaviri Rasim Səttarzadə bildirib ki, qapalı su hövzəsi olduğundan Xəzərin səviyyəsində periodik dəyişmələr mümkündür: “Beynəlxalq iqlim modellərinə görə Xəzər hövzəsində yağıntı rejiminin proqnozlaşdırılmasında kifayət qədər qeyri-müəyyənlik və uyğunsuzluqlar mövcuddur. Bu səbəbdən hazırda Xəzər dənizinin gələcək səviyyəsi ilə bağlı elmi əsası olan fikir söyləmək mümkün deyil. Qeyd edim ki, Xəzər dənizinin səviyyəsində hazırda müşahidə edilən enmə prosesi 1995-ci ildən müşahidə edilir”.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin “...Təbiətin ölkəmizə bəxş etdiyi zəngin sərvətlərə xüsusi qayğı ilə yanaşmaq, belə misilsiz xəzinələri bəşəriyyətin gələcəyi naminə qorumaq üzərimizə düşən başlıca vəzifələrdəndir...” tarixi sözlərinə sadiq qalaraq zəngin təbiətimizi qorumalı, ona sahib çıxmalıyıq. Əks təqdirdə...

Aralın “səssiz ölümü” Xəzəri də gözləyəcək?

Xəzərimizi Aral dənizinin taleyi gözləyir? Sahəsinin böyüklüyünə görə dünyanın 4-cü gölü olan Aral 1960-cı illərdən etibarən qurudu. Həmin vaxtlarda Sırdərya və Amudərya çaylarının suyunun çox hissəsinin kanallarla Türkmənistan, Özbəkistan və Qazaxıstanın cənubunun ehtiyacı üçün götürülməsinə, suvarma üçün istifadə edilməsinə başlanıldı. Nəticədə dəniz öz sahilindən nəzərəçarpacaq dərəcədə geri çəkildi və quruduğu yerlər dəniz duzu və digər kimyəvi maddələrlə örtüldü. Zəmanəmizin ən böyük ekoloji fəlakətlərindən biri kimi tarixə düşdü.

Yağış yağacaq, Tanrıbəy baba!

Yağıntının normadan çox aşağı düşməsi və hava temperaturunun xeyli artıq yüksəlməsi dünyada quraqlığa səbəb olan amillərdən biridir. Bununla bağlı bir sıra mübarizə tədbirləri görülür. Məsələn, hava hərarətinin 50 dərəcəyə qədər yüksəkliyi Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində istilərlə mübarizə məqsədilə süni yağış texnologiyası tətbiq olunur. Texnologiya İngiltərənin Ridinq Universitetinin alimləri tərəfindən hazırlanıb. Belə ki, buludlara dronlar vasitəsilə elektroşok vermə üsulu ilə intensiv yağışlar yağdırılır. BƏƏ-nin bu layihəyə 15 milyard dollar vəsait ayırdığı deyilir.

Bu yerdə “Bəxt üzüyü” filmindən səhnələr yada düşür. Bütün qonşuları ağacları sulamağa çağıran Tanrıbəy babanın səsinə hay verən tapılmır. “Mənə nə” psixologiyası ilə çıxış edən qonşular ağaclara su verməyi özlərinə əziyyət bilirlər. Balaca qızcığaz Sevincin “Yağış yağacaq, Tanrıbəy baba” ifadəsi isə sanki ağsaqqalın ürəyinə bir növ su səpir...

Məmməd Arazın Xəzər harayı: Ölü dənizlər muzeyi

Xəzərimizin şəninə şeirlər yazılıb, mahnılar bəstələnib. Qələm sahibləri öz yaradıcılıq dünyasında ekoloji problemlərə işıq salıblar. Xüsusilə, Məmməd Araz ekoloji problemlərə poeziyasında yer verib. Xalq şair yazırdı ki, Vətənin daşı olmayandan, olmaz ölkə vətəndaşı. Bu fikri ancaq təbiəti, ekoloji problemləri, demoqrafik prosesləri yaxşı bilən şeirə gətirə bilərdi. Şairin “Professor Gülə məktub” adlı şeirində göründüyü kimi Xəzər dənizinin ekoloji problemlərlə üzləşməsi, ekoloji tarazlığının pozulması şairi ciddi narahat edirdi. O, misralarında şair-vətəndaş mövqeyini, əsl vətənpərvərlik duyğularını nümayiş etdirir. Xəzəri, sadəcə, vəsf etmir, ekoloji problemlərlə qarşılaşdığını oxucusuna böyük ustalıqla çatdırır:

Xəzər bir xəzinədir

Qoynu qoltuğu dolu

Biz onu satmaq istəyirik,

Ölü dənizlər muzeyinə

Atmaq istəyirik.....

Xəzərdən sahilə

Qızıl dartırıq,

Gülab tökürük

Sahildən Xəzərə

Zəhər axıdırıq

Çirkab tökür.

Məqalə “Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi”nin maliyyə dəstəyi ilə “Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi” istiqaməti üzrə hazırlanmışdır