Milli ziyalı...

Bakı:

10°C

93%

0m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Xəbər lenti / Milli ziyalı...

Milli ziyalı...

19.03.2024 [11:14]

Nəriman Nərimanovun vəfatından 99 il ötür

Postsovet ölkələrində kütləvi şüurun dəyişməsi nəticəsində tarix elmi sovet stereotiplərindən, ideoloji ehkamlarından azad olundu. Bununla da milli dövlətçilik ideologiyası zənginləşdi. Vətən tarixini yenidən nəzərdən keçirmək, ondan ibrət dərsləri çıxarmaq arzusu ölkəmizdə milli tarixşünaslığın üstün istiqamətlərindən biri oldu. Bu baxımdan Azərbaycanın 20-ci əsr tarixi xüsusi mərhələ təşkil edir.

20-ci əsrin 20-ci illərində Azərbaycanda bir-birini əvəz edən iki respublika - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası yaranmışdı. Vaxtilə Rusiya imperiyasına qarşı mübarizənin inqilabi-demokratik qanadını təmsil edən bu respublikaların siyasi liderləri Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra əks siyasi düşərgələrə keçdilər. Ölkənin inkişaf yolları ilə bağlı onlar arasında olan fikir ayrılığı vətənpərvərlik hissindən, öz xalqını çiçəklənmə və firavanlıq yolu ilə aparmaq arzusundan qaynaqlanırdı.

Belə simalar arasında Nəriman Nərimanov xüsusi yer tutur. Onun adı Azərbaycanın ictimai fikir və mədəniyyət tarixində mühüm yerə malikdir. O, bir tərəfdən ədəbiyyat tariximizdə görkəmli nasir, böyük dramaturq, digər tərəfdən də fəal milli ziyalı və publisist kimi tanındı. Stalin diktaturası və şəxsiyyətinə pərəstiş dövründə partiya və dövlət quruculuğu məsələlərində rəsmi siyasətə fərqli mövqedən çıxış edənlərə sovet tarixşünaslığı da rejimin diqtəsi ilə “əks-inqilabçı”, “millətçi”, “xalq düşməni” və s. damğalar vururdu. Elə olurdu ki, Kommunist partiyasında və sosialist hərəkatında görkəmli rol oynamış bəzi tanınmış sovet dövlət xadimlərinin də fəaliyyəti şübhə altına alınırdı.

Azərbaycanın belə görkəmli ictimai və dövlət xadimlərindən biri də Sovet Azərbaycanı hökumətinin ilk rəhbəri, ölümündən bir müddət sonra “millətçi” sayılaraq unudulmuş, sonradan 1950-ci illərin ikinci yarısında - “Xruşşov mülayimləşməsi” dövründə bəraət almış, demək olar ki, Stalin repressiyalarının qurbanı kimi tariximizə qaytarılmış Nəriman Nərimanov idi.

Məlumdur ki, bir xalqın oyanışının əsas mənbəyi mətbuatdır. Bu mənada Nərimanov milləti oyanışa da səsləyirdi. “Hümmət” qəzetinin baş redaktoru kimi onun maarifçi, oyanış rəhbəri kimi atdığı addımlar danılmazdır. Heç kim də bunu danmır. Yalnız sovet hakimiyyətindən başqa. Həmin dövrdə - sovet hakimiyyətinin müəyyən illərində, Nərimanovun adı siyasi xadim kimi yasaq olunmuşdu.

Təsadüfi deyil ki, ölümündən sonra da ermənilər tərəfindən N.Nərimanova qarşı böhtan kampaniyası davam etdirilirdi. Onun yubileyinin keçirilməsinə imkan vermirdilər. Nəhayət, Azərbaycana rəhbərlik edən

Heydər Əliyev bütün bu maneələri aradan qaldıraraq Nəriman Nərimanovun 100 illiyinin təntənəli şəkildə keçirilməsinə nail oldu.

Heydər Əliyev görkəmli ictimai-siyasi xadim və yazıçının fəaliyyətini yüksək qiymətləndirərək deyirdi: “Nəriman Nərimanovun əməkçi kütlələri maarifləndirmək əzmi, insanlara xidmət etmək kimi nəcib bir arzusu, hadisələri dərindən başa düşməsi, istedad və bacarığı onu Azərbaycan demokratik və ictimai-siyasi fikir nümayəndələrinin ön cərgəsinə çıxartdı. ...Nəriman Nərimanov öz dövrünün, yaşadığı mühitin çərçivəsində böyümüş görkəmli simadır, böyük siyasi xadimdir”.

Qeyd edək ki, bu gün Nəriman Nərimanovun vəfatından 99 il ötür. O, 19 mart 1925-ci ildə vaxtsız, müəmmalı şəraitdə Moskvada hökumət nümayəndələri ilə görüşdən bir neçə saat sonra dünyasını dəyişib və Qızıl Meydanda Kreml divarları yanında dəfn olunub. N.Nərimanov ölümünə bir az qalmış oğlu Nəcəfə yazıb: “Əziz oğlum Nəcəf. Əgər mənə yaşamaq qismət olsa, onda mən səni elə tərbiyə etməyə çalışacağam ki, insanlığa xeyir gətirəsən. Əgər mənə ölüm qismət olsa, onda mən səndən xahiş edəcəyəm ki, sən insanlara heç olmazsa, mənim, sənin atanın etdiyi qədər edəsən”.

Yeganə BAYRAMOVA

Paylaş:

Baxılıb: 415 dəfə