Oniomaniya...

Bakı:

16°C

72%

1m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Xəbər lenti / Oniomaniya...

Oniomaniya...

20.03.2024 [11:40]

Novruzu ondan uzaq necə qeyd edək..?

Şahanə MÜŞFİQ

Xalqımızın qədim bayramlarından olan Novruz hələ gəlişinə bir ay qalmışdan ona hazırlıqlar, alış-verişlər başlayır. Hər kəs bu əziz bayramı ən yaxşı, ən layiqli şəkildə keçirməyə çalışır. Əlbəttə, bunun üçün də çox şeylər alınır, şirniyyatlar, yeməklər bişirilir.

Ancaq təəssüf ki, insan övladı hər şeydə olduğu kimi bunda da bəzən ifrata vara bilir, lazımından çox alış-veriş edib, bayram təamlarının hazırlanmasında israfçılıq edir.

Mütəxəssislər deyir ki, bu, bir psixoloji problemdir. Adı da oniomaniya. Başqa adla şopomaniya adlanan bu sindrom alış-verişə qarşı hədsiz meyli ifadə edir. Yəni bu cür insanlar lazımsız şeylərə çoxlu pul xərcləyir, ehtiyac oldu-olmadı alış-veriş edirlər.

Şopaqolik sözü “Şopaqolik” filmindən sonra daha da populyarlaşıb. Filmin baş qəhrəmanı bir dərgidə maliyyə mövzusunda yazan jurnalistdir. Özü şopaqolizmdən əziyyət çəkən və daim lazımsız şeylərə çoxlu pul xərcləyən xanım oxucularına qənaət etməyin yollarından yazır.

Novruz bazarlıqlarına nəzər saldığımızda görürük ki, bizim də ətrafımızda bu sindromdan əziyyət çəkənlər heç də az deyil. Bununla bağlı suallarımızı cavablandıran psixologiya üzrə fəlsəfə doktoru, ölkəmizin ilk praktik psixoloqlarından Elmira Mirzəyeva deyir ki, oniomaniya psixoloji sindrom kimi ilk dəfə Almaniyada tanınıb, XX əsrdə isə artıq ABŞ da bunu qəbul etməyə başlayıb:

“Alış-veriş və ya bayram bazarlığı müasir insanların həyatının ayrılmaz bir hissəsidir. Demək olar ki, biz hər gün öz ehtiyaclarımızı və arzularımızı ödəmək üçün alış-veriş edirik. Əlbəttə, bu, normaldır. Amma bəzən məntiqi və rasional sərhədləri aşan alış-verişə patoloji can atma həqiqi asılılığa çevrilir. Bu hal tibdə və psixologiyada oniomaniya (şopaqolizm) adlandırılır.

Oniomaniya tibdə ilk dəfə XIX əsrdə alman psixiatrı Emil Krepelin və İsveçrə psixiatrı Eygen Bleyler tərəfindən öyrənilib və bu psixoloji proseslərin əlamətləri qeyd edilib.

2008-ci ildə aparılan tədqiqata əsasən məlum olub ki, Almaniyada bu asılılıqdan 800 mindən çox insan əziyyət çəkir. Amerika psixiatrları isə bunu bir psixoloji problem kimi son dövrlərdə qəbul etməyə başlayıblar”.

E.Mirzəyeva deyir ki, xalqımızın sevimli bayramı olan Novruza hazırlıq prosesində də biz insanlar bəzən oniomaniyaya məruz qalırıq: “Etiraf edək ki, Novruzun simvollarından olan səməni və ya digər ərzaqların alınmasında bəzən ifrata yol veririk. Belə ki, bu gün hər yanda satılan səməniləri görürük. Ancaq iki gün sonra həmin səmənilərin tullandığının da şahidi oluruq. Səməni xeyir-bərəkət, ruzi rəmzidir. Yaxşı olardı ki, səməni küçələrdə satılmaq əvəzinə, hər bir evdə evin ağbirçəyi və ya xanımı tərəfindən sevərək, əzizlənərək cücərdilsin və bayram süfrələrimizi bəzəsin. Eynən də bayram şirniyyatlarının bişirilməsində, ərzaqların alınmasında israfa yol verilir. Bayramdan bir neçə gün sonra hətta artıq yeməklərin belə atılması halları müşahidə olunur. Yaxşı olar ki, biz bu hazırlıqlar zamanı, həmçinin bayramdan sonra onları atarkən dünyada milyonlarla insanın aclıqdan əziyyət çəkdiyini unutmayaq və israfçılığa yol verməyək”.

Psixoloq deyir ki, alış-verişə olan güclü həvəsin kökləri mürəkkəb uşaqlıq dövrünə və travmalarına gedib çıxır. Yəni bunun yaranmasının dərin psixoloji səbəbləri var:

1. Valideynlərin pul qazanmağa, həyat qayğılarına başı o qədər qarışır ki, uşaqla arasında ünsiyyət çatışmazlığı yaranır və bunu bir növ əvəz etmək üçün uşağa müxtəlif hədiyyələr alır.

2. Uşaqlığı imkansız ailələrdə keçən insanlar böyüyəndə o zaman həsrət qaldıqlarını bu cür həyata keçirərək özləri də bilmədən uşaqlıq travmalarını sağaltmağa çalışırlar.

3. Kompleksli insanlar yeni paltarlar, son model əşyalarla öz çatışmazlıqlarını pərdələyirlər.

4. Sevgi və evlilik münasibətlərində yeni əşyaların alınması ilə müsbət emosiyaların yaranması.

5. Stressə cavab reaksiyası kimi oniomaniya ilə məşğul olunur. Bu zaman alış-veriş stressin səviyyəsini azaldır, amma müəyyən dövrdən sonra o, yenidən yaranır.

6. Günahkarlıq hissini boğmaq məqsədi ilə.

Həmçinin, tənha, özgüvənsiz, şəxsiyyət daxili konflikti olan insanlar oni?maniyaya daha çox meyilli olurlar.

Oniomaniyanın profilaktikası: alış-verişdən öncə ehtiyacların dəqiq siyahısı tutulmalıdır, nağd puldan istifadə etmək lazımdır, kartla alış-veriş etmək insanları dayandırmır, o, çox pul xərclədiyinin fərqinə varmır. Eləcə də, reklamlara uymamalı, endirimləri izləməməli, nəyisə almaq istədikdə onu düşünərək, hesablayaraq etməliyik.

Bir daha qeyd edim ki, oniomaniya psixoloji problemdir və bu problemlə müvafiq mütəxəssislər məşğul olmalıdırlar”.

Bəli, bayram keçirmək, şənlənmək, özəl günləri qeyd etmək gözəldir, lazımdır, insanın əhval-ruhiyyəsinə müsbət təsir edən amillərdir. Həyatda sevinəcək, şənlənəcək, ruhumuzu oxşayacaq bu cür gözəlliklər varkən, özümüzə oniomaniya kimi cibimizə və psixikamıza mənfi təsir edəcək saxta xoşbəxtliklər yaratmaq nəyə lazımdır?!

Hər birimizə oniomaniyaya məruz qalmadan gözəl bayram keçirməyi arzulayırıq!

Paylaş:

Baxılıb: 465 dəfə